ქეთევან ჩხატარაშვილი, ექიმი, საზოგადოებრივი ჯანდაცვის მაგისტრი.
შესავალი
დამოუკიდებლობიდან დღემდე, საქართველოს ჯანდაცვის სისტემა პრაქტიკულად მუდმივად რეფორმირების პროცესშია. მიუხედავად ამისა, სისტემა დღესაც გაუმართავია და საუბარი მხოლოდ ნაკლოვანებებზე, საჭოროებებზე მიმდინარეობს. სამწუხაროდ, ნაკლებად ისმის ობიექტურ მოცემულობებზე დაფუძნებული ანალიზი იმისა, თუ რა იყო სწორი და რა – არა, რისი გაუმჯობესებაა შესაძლებელი და, რაც მთავარია, როგორ.
ეს ყველაფერი მოჯადოებულ წრეზე მოძრაობას ჰგავს, საიდანაც გამოსავალი არ ჩანს. ამ სფეროში ჩემი მოღვაწეობის 20-წლიანი გამოცდილების საფუძველზე, თავს უფლებას მივცემ და ვიტყვი, რომ ეს ყველაფერი შედეგია არათანამიმდევრული, ზედმეტად პოლიტიზებული და გაუმჭვირვალე გადაწყვეტილების მიღების პროცესისა, რომელსაც აგერ უკვე 30 წელზე მეტია, ვუყურებთ და ვერ შეგვიცვლია. არადა, საქართველო პირველი იყო ყოფილ საბჭოთა რესპუბლიკებს შორის, რომელმაც სისტემის რეფორმირება დაიწყო და დღეისათვის საკმარისზე მეტი ცოდნა და გამოცდილება დააგროვა იმისათვის, რომ გამართული სისტემა ერთხელ და სამუდამოდ შეიქმნას.
სისტემის რეფორმა მის გაუმჯობესებას უნდა ემსახურებოდეს, რამაც ,თავის მხრივ, შედეგად მოსახლეობის ჯანმრთელობის მდგომარეობის გაუმჯობესება უნდა მოგვცეს. ჩვენთან რეფორმა პოლიტიკური ბრძოლის საშუალებად უფრო გამოიყენება, განსაკუთრებით – არჩევნების წინა პერიოდში. – იმის გათვალისწინებით, რომ ფაქტობრივად ყოველ წელს ვიღაცას ან რაღაცას ვირჩევთ, ადვილი მისახვედრია, რომ ქვეყანა საარჩევნო ციკლით გეგმავს და ცხოვრობს. ვერც ერთი რეფორმა ასეთ მოკლე დროში შედეგს ვერ აჩვენებს. ყველა ახალმოსული მთავრობა მანამდე გაკეთებულს ერთი ხელის მოსმით სანაგვეზე ყრის, ისე, რომ არც აანალიზებს, რამ იმუშავა, რამ – არა და თუ არის შესაძლებელი არსებულის გაუმჯობესება, იმის ნაცვლად, რომ ძირფესვიანად მოვთხაროთ და გავანადგუროთ. შედეგად, ქვეყანამ სამჯერ რადიკალურად შეცვალა ჯანდაცვის სისტემა და დღეს ისეთ მდგომარეობაში ვართ, რომ კიდევ ერთმა რადიკალურმა ცვლილებამ შეიძლება საერთოდ ჯანდაცვის გარეშე დაგვტოვოს.
1995 წლიდან, როდესაც ქვეყანამ აქტიურად დაიწყო სემაშკოს მოდელის შეცვლა, ვერავინ დაითვლის, ჯანდაცვის სექტორის განვითარების სტრატეგიის რამდენი დოკუმენტი დაიწერა, ზოგი უფრო სრულყოფილი, ზოგი ნაკლებად; ზოგს ჰქონდა მკაფიო სამიზნეები, რომლებიც მოსახლეობის ჯანმრთელობის გაუმჯობესებას აფასებდა, უმრავლესობას – არა; ერთი რამ, რაც ყველა მათგანს აერთიანებდა, იყო ფაქტი, რომ არც ერთს არ დასცალდა ბოლომდე განხორციელება და არც ერთი მათგანის შესრულების ანალიზი არ მომხდარა. სხვაგვარად რომ ვთქვა, სტრატეგიები სტრატეგიებად დარჩა, უმრავლეს შემთხვევაში სისტემაში ცვლილებები ისე იგეგმებოდა და ხორციელდებოდა, სტრატეგიულ დოკუმენტებთან კავშირი რთული საპოვნელი იყო. და ეს ყოველივე კვლავ საარჩევნო ციკლებით იყო განპირობებული.
აქ იმაზეც არ არის საუბარი, რომ მმართველი პარტიის ცვლილებისას იცვლებოდა მიმართულება, აქ საუბარია იმაზე, რომ მინისტრის ცვლილებისას ხდებოდა რადიკალური ცვლილება. ამის მიზეზი შეიძლება ისიც იყოს, რომ სტრატეგიის დოკუმენტების შემუშავების პროცესი არ იყო გამჭვირვალე, ღია. მასში მონაწილეობას ყველა დაინტერესებული მხარე არ იღებდა. ადამიანებს არ ჰქონდათ შეგრძნება, რომ ეს მათი სამოქმედო გეგმა იყო, ან რომ ეს საერთოდ სამოქმედო გეგმა იყო.
ჩემს თაობას, რომელიც უშუალო მომსწრე და მონაწილე იყო ბევრი მნიშვნელოვანი გადაწყვეტილების მიღებისა, ახალგაზრდა თაობის წინაშე ვალდებულება აქვს, დეტალურად გააანალიზოს და აღწეროს, რა და როგორ მოხდა, მაგრამ ეს ბლოგი ამ ინფორმაციას ვერ დაიტევს და ეს არც იყო ჩემი მიზანი, როდესაც ბლოგის დაწერა გადავწყვიტე. უბრალოდ, სურვილი გამიჩნდა, რამდენიმე კონკრეტული მაგალითის საფუძველზე მეჩვენებინა საქართველოს ჯანდაცვის სფეროში გადაწყვეტილებების მიღების პროცესის არათანამიმდევრულობა და სადისკუსიოდ გამომეტანა, თუ რისი გაკეთებაა შესაძლებელი სიტუაციის გამოსასწორებლად.
ჰოსპიტალური სექტორის ოპტიმიზაცია – პირველი მცდელობა
დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, საქართველოს ჭარბი სამედიცინო ინფრასტრუქტურა, რომელიც კაპიტალურ შეკეთებას საჭიროებდა, მოძველებული აპარატურა და საბჭოთა ნორმატივები ერგო. მაღალი იყო არაფორმალური გადახდების სიხშირე, დაწესებულებების დაფინანსება ისტორიულ ბიუჯეტებს ემყარებოდა.
მნიშვნელოვნად შემცირდა ჯანდაცვაზე სახელმწიფო ბიუჯეტიდან დახარჯული თანხის მოცულობა: თუ 1990 წელს ერთ სულ მოსახლეზე სახელმწიფო ხარჯავდა 13 აშშ დოლარს (Hauschild & Bekrhout, 2009), 1994 წელს ამ თანხამ 1 აშშ დოლარზე ნაკლები შეადგინა (Gamkrelidze, et al., 2002).
ამ სისტემამ, უფრო სწორად ქაოსმა, ინერციით იარსება რამდენიმე წელიწადს, მაგრამ ნათელი იყო, რომ სისტემას ძირეული ცვლილებები სჭირდებოდა. 1995 – 2003 წწ ბევრი მნიშვნელოვანი და საჭირო ცვლილება მოხდა, ახალგაზრდა სახელმწიფომ პრაქტიკულად ახალი სისტემა შექმნა. ამ მოკლე პერიოდში ქვეყანამ:
- ჯანდაცვის სისტემის დაფინანსების პრაქტიკულად ყველა ცნობილი მექანიზმი სცადა
- მნიშვნელოვნად გააუმჯობესა კანონმდებლობა
- გამიჯნა შემსყიდველისა და მომწოდებლის ფუნქციები
- გააჩინა ჯანდაცვის დაზღვევის ცნება კანონმდებლობაში
- გაჩნდა პირველი კერძო დაწესებულებები
მოკლედ რომ ვთქვათ, ჯანდაცვის სისტემის იმდროინდელმა მესვეურებმა დიდი გამბედაობა გამოიჩინეს და ბევრი პროგრესული გადაწყვეტილება მიიღეს.
მაგრამ იყო ერთი საკითხი, რომლის ბოლომდე მიყვანა ვერ მოხერხდა: ჰოსპიტალური სექტორის ოპტიმიზაცია. მსოფლიო ბანკის მონაცემებით, 1994 წელს საქართველოში დაახლოებით 25 000 საწოლი ფუნქციონირებდა 287 საავადმყოფოში (1000 მოსახლეზე საშუალოდ 4,5 საწოლი), რომელთა დატვირთვის საშუალო მაჩვენებელი დაახლოებით 28%-ს შეადგენდა. დაახლოებით 100 საავადმყოფოში ეს მაჩვენებელი 10%-ს არ აღემატებოდა, თითოეულ საწოლს ემსახურება. სახელმწიფოსგან მიღებული დაფინანსება საჭიროების დაახლოებით მესამედს აკმაყოფილებდა (გზირიშვილი, 2012).
სახელმწიფომ, მსოფლიო ბანკის დახმარებით, არსებული ინფრასტრუქტურის დეტალური შეფასება ჩაატარა და ნახა, რომ დაწესებულებების 90% არ იყო უსაფრთხო, ხოლო აღჭურვილობის 80% მოძველებული იყო და ჩანაცვლებას საჭიროებდა. უფროს თაობას კარგად ახსოვს უფანჯრო, უშუქო, გაუმთბარი დაწესებულებები, სადაც კედელ-კედელ უნდა გევლო, რომ მშვიდობით გასულიყავი დერეფნის ბოლოს. ამ ყველაფრის განახლება და მინიმალურ სტანდარტამდე მიყვანა მოითხოვდა 100 მლნ აშშ დოლარს, მაშინ როდესაც ჯანდაცვის მთლიანი ბიუჯეტი 35 მლნ აშშ დოლარი იყო. გამოსავალი იყო ჭარბი ინფრასტრუქტურის რეალიზაცია და შემოსული თანხების გამოყენება დარჩენილის მოსაწესრიგებლად. ეს პროცესი ითვალისწინებდა საწოლების რაოდენობის მკვეთრ შემცირებასაც (მაგ., თბილისში არსებული 12 000 საწოლიდან უნდა დარჩენილიყო 3 600), მაგრამ ეს პროცესი ასევე გამოიწვევდა დიდი რაოდენობის სამედიცინო პერსონალის უმუშევრად დარჩენას, რაც, რა თქმა უნდა, მეტად პრობლემური იყო. ეს გახდა მიზეზი იმისა, რომ ეს პროცესი ბოლომდე არ იქნა მიყვანილი. სახელმწიფოს მესვეურები შეუშინდენ მოსახლეობის რეაქციას და ალბათ მართლებიც იყვნენ, მიუხედავად იმისა, რომ განხილვის პროცესში ჩართული იყო ბევრი დაინტერესებული პირი დონორებისა და საერთაშორისო ორგანიზაციების წარმომადგენლების სახით; ადგილობრივი სპეციალისტები, მაშინ ჯერ კიდევ ძალიან ახალგაზრდები და პრინციპში გამოუცდელები, უმცირესობაში აღმოჩნდენ.
აქვე უნდა აღინიშნოს, რომ ამ პროცესებში ჩართულობამ დიდი ცოდნა და გამოცდილება შესძინა ახალგაზრდებს, რომელთაც მხოლოდ თეორიული ცოდნა, მცირე გამოცდილება, მაგრამ არსებული სიტუაციის უკეთესობისკენ შეცვლის დიდი სურვილი ჰქონდათ.
ჰოსპიტალური სექტორის ოპტიმიზაცია – მეორე მცდელობა
ბევრს გეცნოთ ალბათ ეს სიტუაცია? საწოლფონდის ოპტიმიზაციას ვგულისხმობ. მართალი ბრძანდებით, სახელმწიფო ამ საკითხს დაუბრუნდა და 2007 წელს მთავრობამ დაამტკიცა ჰოსპიტალური სექტორის განვითარების გენერალური გეგმა (საქართველოს მთავრობის დადგენილება #11, 26/01/2007). აღნიშნული დადგენილების თანახმად, ქვეყანაში 7 800 საწოლი უნდა ყოფილიყო – ეს რაოდენობა მოიცავდა როგორც კერძო, ასევე სახელმწიფო მფლობელობაში არსებულ საწოლებს. არ შევჩერდები დეტალებზე, რა და როგორ განხორციელდა, რა იყო სწორი და რა – არასწორი, ეს ალბათ სხვა ბლოგის თემაა. მოსახლეობისათვის ეს გეგმა „100 საავადმყოფოს“ სახელითაა ცნობილი. ჰოსპიტალური სექტორის ოპტიმიზაციის ახალი ეტაპი მიზნად ისახავდა: გეოგრაფიული და ფინანსური ხელმისაწვდომობის უზრუნველყოფას, სამედიცინო მომსახურების ხარისხის ამაღლებას და არსებული ქსელის ფიზიკური ინფრასტრუქტურის განახლებას, აქცენტით რეგიონული ინფრასტუქტურის განვითარებაზე. რეალობაში, არსებული ინფრასტრუქტურით დაინტერესებულ ინვესტორებს განესაზღვრებოდა ადგილი და საწოლების რაოდენობა იმ კლინიკისა, რომლის აშენების ვალდებულებასაც ისინი იღებდენ ძველის შესყიდვასთან ერთად. არსებული გეგმის მიხედვით, ხორციელდებოდა პრივატიზაციაც და ახალი საწოლების რაოდენობისა და პროფილის განსაზღვრა. ამ პროცესის შედეგად, 2012 წლის ბოლოს საქართველოში იყო 221 საავადმყოფო, 11 300 საწოლით (1000 მოსახლეზე საშუალოდ 3 საწოლი) (გალთ&თაგარტი 2019, NCDC-სა და საქსტატზე დაყრდნობით). ეს ყველაფერი ლამაზად ჟღერს, რეალობა კი ის იყო, რომ სახელმწიფოს მესვეურები დარწმუნდენ, რომ სხვანაირად ინფრასტრუქტურას ვერ გააუმჯობესებდენ, თანამედროვე აღჭურვილობას საჭირო ოდენობით ვერ შეიძენდენ. ამას ყველაფერს სჭირდებოდა ფინანსური რესურსი, რომელიც ქვეყანას არ გააჩნდა. გარდა იმისა, რომ გარემონტება და აპარატურის ყიდვა მოითხოვდა ხარჯს, ამას ყველაფერს მოვლა და მიხედვა სჭირდებოდა, რაც ასევე მოითხოვდა ფინანსებს და რაც დრო გავიდოდა – მეტს და მეტს. ამიტომ იქნა გადაწყვეტილება მიღებული მასობრივი გასხვისების შესახებ. დღევანდელი კლინიკების უმრავლესობას თუ გადავხედავთ, უნდა ვაღიაროთ, რომ ეს გადაწყვეტილება გამართლებული იყო.
ჰოსპიტალური სექტორის ოპტიმიზაცია – რა გვაქვს დღეს?
2013 წელს დაიწყო საყოველთაო ჯანდაცვის პროგრამის განხორციელება. ამ პროგრამის დადებითი და უარყოფითი მხარეების განხილვა არ არის ჩემი მიზანი, უბრალოდ აღვნიშნავ, რომ დაფინანსების ახალმა მექანიზმმა ახალი კლინიკების გახსნის მოტივაცია გააჩინა და პრაქტიკულად უკონტროლო პროცესი დაიწყო. გსმენიათ ალბათ ფრაზები: ყველა კუთხეში რეანიმაციაა გახსნილი, ავტოფარეხებში აქვთ კლინიკები გახსნილი და ა.შ. სამწუხაროდ, ეს სიმართლეს შეესაბამება. ჩემთვის არაა ცნობილი, რა ბედი ეწია მთავრობის #11 დადგენილებით განსაზღვრულ გეგმას და საწოლების რაოდენობას, საერთოდ იცოდა თუ არა მსგავსი გათვლების არსებობა ჯანდაცვის სამინისტროს ხელმძღვანელობამ, მაგრამ ფაქტია, რომ 2020 წლისათვის საქართველოში 1000 მოსახლეზე საწოლების რაოდენობა არა თუ დაუბრუნდა 1994 წლის მდგომარეობას, შეიძლება ითქვას, გადაუსწრო კიდევაც 1000 მოსახლეზე გათვლით. დაავადებათა კონტროლის ეროვნულ ცენტრსა და საქსტატზე დაყრდნობით, გალთ&თაგარტი 2020 წლის დეკემბერში აქვეყნებს ანგარიშს „ჯანდაცვის სექტორი საქართველოში“, სადაც წერს:“საქართველოს ჰოსპიტალური სექტორი დაბალი ეფექტიანობით ხასიათდება. საავადმყოფო საწოლების რაოდენობა მზარდია და 2019 წელს 1,000 ადამიანზე 4.7-ს შეადგენდა, რაც შესადარისი და ბევრი მაღალშემოსავლიანი ქვეყნის მაჩვენებელს აღემატება. საწოლების ჭარბი რაოდენობის გამო, მათი დატვირთულობა საქართველოში დაბალია (49% 2019 წელს)“. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ფაქტობრივად დავბრუნდით იქ, საიდანაც დავიწყეთ.
ამას ვგულისხმობდი, როცა ვთქვი, ჩაკეტილ წრეზე ვმოძრაობთ-მეთქი. 2013 წელს, 90-იანების ბოლოსა და 2000-იანების დასაწყისისგან განსხვავებით, ქვეყანაში არსებობდა საკმარისზე მეტი ადამიანი შესაბამისი განათლებით და პრაქტიკული გამოცდილებით, რომლებმაც კარგად იცოდენ ის გზა, რაც საქართველოს ჯანდაცვის სისტემამ გაიარა და ჰქონდათ დასაბუთებული მოსაზრებები, რა და როგორ შეიძლებოდა, რომ გაუმჯობესებულიყო. სამწუხაროდ, მათი აზრი არავინ მოისმინა და ვართ იქ, სადაც ვართ. ეს პროცესი რომ ცოტა უფრო გამჭვირვალე ყოფილიყო, ცოტა უფრო მეტი დრო დასთმობოდა იმის გააზრებას, თუ ხანგრძლივ პერსპექტივაში მსგავსი ცვლილებები რას მოუტანდა სისტემას, სავარაუდოდ, გაცილებით უფრო გააზრებული და შეწონილი გადაწყვეტილება იქნებოდა მიღებული. შესაძლოა, ეს გადაწყვეტილება ისე პოპულარული არ ყოფილიყო მოსახლეობაში, როგორც „უფასო ჯანდაცვა“, მაგრამ გაცილებით უფრო მდგრად სისტემას ჩაუყრიდა საფუძველს. მაგრამ 2012 წლის საარჩევნო დანაპირები უნდა შესრულებულიყო და შესრულდა. შედეგები ჯერ კიდევ შესაფასებელია, მაგრამ უკვე შეიძლება ითქვას, რომ კლინიკების რაოდენობის უკონტროლო ზრდამ უარყოფითი გავლენა იქონია მომსახურების ხარისხზე, გაზარდა ჯანდაცვის დანახარჯი და არაეფექტიანი ხარჯვა.
ამ ყველაფერს კიდევ ერთი მიზეზი აქვს – რეგულირების არარსებობა. ქვეყანაში საავადმყოფოს გახსნა არ რეგულირდება საჭიროებით. ანუ, თუ თქვენ შეიძინეთ მიწის ნაკვეთი და ააშენეთ შენობა, იმისათვის, რომ ამ შენობაში კლინიკა გახსნათ, უნდა დააკმაყოფილოთ სანებართვო მოთხოვნები. არავინ უყურებს, საჭიროა თუ არა ამ გეოგრაფიულ არეალში, ამ პროფილის და/ან ზომის კლინიკა. როცა ამ თემაზე ვსაუბრობ ხოლმე, არგუმენტად მესმის, კერძო ბიზნესს ხომ არ შევზღუდავთო. კი მაგრამ, საყოველთაოდ ცნობილი 520 დადგენილება რომ მზადდებოდა, მაშინ არავის უფიქრია, ამას რა გავლენა ექნებოდა კერძო ბიზნესზე?
მარტივად რომ ვთქვა, 2007 წელს ქვეყნის მმართველები საბოლოოდ დარწმუნდნენ, რომ არსებულ ინფრასტრუქტურას ვერ მოიყვანდნენ შესაბამისობაში თანამედროვე მოთხოვნებთან და ეს ყველაფერი გაასხვისეს. რაც, შედეგით თუ ვიმსჯელებთ, სწორი გადაწყვეტილება იყო. მაგრამ ამ ყველაფერს არ მოჰყოლია შესაბამისი რეგულაციები და როდესაც აღმოჩნდა, რომ ბიზნესი ამ ყველაფრით ხეირობდა, იმის ნაცვლად, რომ რეგულაციებით გვეცადა სიტუაციის გამოსწორება, რადიკალურად შევცვალეთ მიდგომა, გადავედით საყოველთაო ჯანდაცვაზე, შევქმენით არასწორი მოტივატორი და კერძო კლინიკების რაოდენობა კიდევ უფრო გაიზარდა.ახლა ისევ ვცდილობთ, რომ ეს ყველაფერი სახელმწიფო საკუთრებაში დავაბრუნოთ იმისათვის, რომ უკეთ გაკონტროლება შევძლოთ. სიტუაციის გასაუმჯობესებლად იქნებ ჯობდეს, რომ მთლიანად სისტემის ნაცვლად, რაღაც ნაწილი, თუნდაც რეგულაცია, შევცვალოთ? ეგებ ღირდეს იმაზე დაფიქრება, რომელი ჭანჭიკი შევცვალოთ მთლიანი მექანიზმის შეცვლის ნაცვლად?
ფაქტია, რომ ჰოსპიტალური სექტორი ოპტიმიზაციას საჭიროებს, ქვეყანას ისევ ჭარბი საწოლფონდი აქვს, რომლის დატვირთვამაც 2019 წელს 49% შეადგინა (გალთ&თაგარტი, 2020). ხარჯვის შესამცირებლად ჯანდაცვის მესვეურები კვლავ გამოსავალს ეძებენ: ისმის მოსაზრება, რომ სამედიცინო მომსახურება არ უნდა იყოს ბიზნესი და ცუდია სამედიცინო დაწესებულებების უმრავლესობა რომ კერძო მფლობელობაშია. ამაზეც შეიძლება მსჯელობა და კამათი, უფრო სწორად, საჭიროა მსჯელობა და კამათი და ამ გზით გადაწყვეტილებამდე მისვლა. შექმნილ სიტუაციაში უხეშმა ჩარევამ შესაძლოა გამოიწვიოს მოვლენათა ჯაჭვი, რომელსაც გავლენა არა მარტო სამედიცინო სფეროზე, არამედ ბიზნესის სხვა სფეროებზეც ექნება და ესეც გამოვლილი აქვს საქართველოს ჯანდაცვის სისტემას. შეგახსენებთ, 2014 წელს სადაზღვევო კომპანია „არქიმედე გლობალ ჯორჯიას“ გაკოტრებამ სერიოზული პრობლემები შეუქმნა არა მარტო კლინიკებს, რომელთა დავალიანებაც ჰქონდა, არამედ კლინიკების მომწოდებლებსაც, ვისაც, თავის მხრივ, კლინიკები ვერ უხდიდენ უკვე მიღებული სამედიცინო ინვენტარისა და წამლების საფასურს. სახელმწიფოს საკუთრებაში არსებული საავადმყოფოებისგან პარალელური სისტემის შექმნაც ვერ იქნება გამოსავალი – გვახსოვს სახელმწიფო დაწესებულებების მდგომარება და მომსახურების ხარისხი.
დასკვნა
მოკლედ რომ ვთქვა, ამ ქვეყნის ჯანდაცვის სისტემას იმდენი აქვს გამოვლილი, რომ თუ კარგად გავაანალიზებთ ამ ყველაფერს, გამოსავალს აუცილებლად ვიპოვით. უბრალოდ უნდა გავითვალისწინოთ წარსულის გაკვეთილები. აღარ არის დრო იმის რკვევის, ვინ რომელ პარტიას და ჯგუფს ეკუთვნის, ამ ქვეყანაში ერთხელ უნდა შედგეს კონსენსუსი ჯანდაცვის შემდგომი განვითარების ხედვასთან დაკავშირებით და ვინც არ უნდა იყოს ძალაუფლების სათავეებთან, ამ შეთანხმებას არ უნდა გადაუხვიოს, თუ არ გვინდა, რომ ქვეყანა – სისტემის გარეშე, ხოლო მოსახლეობა ჯანდაცვის მომსახურების გარეშე დარჩეს.
13 კომენტარი
არაჩვეულებრივი ანალუზია. აბსოლუტურად გეთანხნები ქეთი სისტემას აუცილებლად სჭირდება რეფირმა, სხვა შემთხვევაში ხარისხი და ეფექტურობა გაზრდის ნაცვლად დაიკლებს და ეს კატასტროფუკად სისახება ქვეყანაზე. ბევრი რამ სწორედ დაღუპა ყველაფრის ზედმეტად პოლიტიზირებამ და რეალური სურათის იგნორირევამ. ყველამ იცის რომ სისტემა მოშლილუა, აღიარება არავის არ უნდა
მადლობა მაია კომენტარისთვის. რეფორმა კი გვჭირდება, მაგრამ საკითხია როგორი. მე ბლოგში მაგალითად გამოვიყენე ჰოსპიტალური სექტორის ოპტიმიზაციის პროცესი, მაგრამ მსგავსი სიტუაცია გვაქვს დაფინანსების საკითხებშიც, აღარაფერს ვამბობ პირველად ჯანდაცვაზე რომელზეც აღარც კი მახსოვს როდიდან “ვმუშაობთ”. უნდა გვახსოვდეს, რომ რეფორმის მიზანი გაუმჯობესება უნდა იყოს და არა სისტემის მორგება რაღაცაზე ან ვიღაცაზე.
მადლობა ბლოგისათვის.
თავს უფლებას მივცემ შეგისწოროთ ჯანდაცვის ეკონომიკის ერთი საკითხი, რაც ეხება სამედიცინო დაწესებულებების დაფინანსების მეთოდებს.
თავში “ჰოსპიტალური სექტორის ოპტიმიზაცია – პირველი მცდელობა” პირველ აბზაცში აღნიშნავთ, რომ საბჭოთა პერიოდში სამედიცინო “დაწესებულებების დაფინანსება ისტორიულ ბიუჯეტებს ემყარებოდა”.
საბჭოთა პერიოდში სამედიცინო დაწესებულებები ფინანსდებოდა არა ისტორიული ბიუჯეტით, არამედ ინფრასტრუქტურის მიხედვით. ამ ორ მეთოდს შორის ძალიან დიდი განსხვავებაა.
საბჭოთა პერიოდში ბიუჯეტის ფორმირება ხორციელდებოდა საავადმყოფოს ინფრასტრუქტურის, ანუ სიმძლავრის, პერსონალის რაოდენობის და საწოლთა ფონდის მიხედვით და ერქვა ბიუჯეტურ-მუხლობრივი დაფინანსება.
დაფინანსების ამ მეთოდის უარყოფითი მხარეა რესურსების მართვისა და დაგეგმარების მოუქნელობა. დანახარჯის თითოეული მუხლის მკაცრად განსაზღვრის გამო, საავადმყოფოს არ ჰქონდა უფლება ეფექტურობის გაზრდის მიზნით, სამედიცინო მომსახურების სახეებს შორის მოეხდინა რესურსების გადანაწილება.
რაც შეეხება “ისტორიულ ბიუჯეტს, იგი გამოიყენება ევროპის და მსოფლიოს ბევრ ქვეყნებში. ისტორიული ბიუჯეტი გულისხმობს საავადმყოფოს დაფინანსებას წინა წლებში სამედიცინო ორგანიზაციის მიერ შესრულებული სამუშაოს მოცულობის მიხედვით, ანუ ისტორიული მონაცემების მიხედვით დაფინანსებას, კერძოდ, ყოველი ფინანსური წლის ბოლოს დამფინანსებელ მხარესა და სამედიცინო ორგანიზაციას შორის ხდება მომავალი წლის ბიუჯეტის შესახებ შეთანხმება, რაც ეფუძნება წინა წლებში სამედიცინო ორგანიზაციის მიერ შესრულებულ სამუშაოს მოცულობას.
ცხადია, ისტორიული ბიუჯეტი უდაოდ ეფექტური და პროგრესულია, ვიდრე საბჭოთა პერიოდში ინფრასტრუქტურის მიხედვით დადგენილი ბიუჯეტურ-მუხლობრივი დაფინანსება.
წარმატებები!
ბატონო თენგიზ, მადლობა კიმენტარისთვის. ეტყობა არ იკითხება კარგად, მე საბჭოთა პერიოდზე არ ვსაუბრობ თქვენს მიერ მოყვანილ თავში, არამედ დამიუკიდებლიბის პირველ წლებზე. დაზუსტებისთვის მომყავს ციტატა: “ დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, საქართველოს ჭარბი სამედიცინო ინფრასტრუქტურა, რომელიც კაპიტალურ შეკეთებას საჭიროებდა, მოძველებული აპარატურა და საბჭოთა ნორმატივები ერგო. მაღალი იყო არაფორმალური გადახდების სიხშირე, დაწესებულებების დაფინანსება ისტორიულ ბიუჯეტებს ემყარებოდა.”
ქალბატონო ქეთევან, მადლობა პასუხისათვის.
მეც არ ვეხები საბჭოთა პერიოდს, არამედ თქვენს ნახსენებ ტერმინს, რომ “ისტორიულ ბიუჯეტების” მიხედვით ხდებოდა სამედიცინო ორგანიზაციების დაფინანსება დამოუკიდებლობის პირველ წლებში.
საქართველოში დამოუკიდებლობის პირველ წლებში არ ხდებოდა სამედიცინო ორგანიზაციების დაფინანსება “ისტორიული ბიუჯეტით”, არამედ გრძელდებოდა საბჭოთა ინერციით, ანუ ბიუჯეტურ-მუხლობრივი დაფინანსებით, ანუ ინფრასტრუქტურის მიხედვით, რაც გულისხმობს სამედიცინო ორგანიზაციის დაფინანსებას მისი სიმძლავრის, პერსონალის რაოდენობის და საწოლთა ფონდის მიხედვით.
ისტორიული ბიუჯეტით და ინფრასტრუქტურის მიხედვით დაფინანსების მეთოდებს შორის კი ძალიან დიდი განსხვავებაა.
“ისტორიულ ბიუჯეტით” დაფინანსება თავისი კლასიკური ფორმით საქართველოში არც არასოდეს ყოფილა გამოყენებული თუ არ ჩავთვლით ფსიქიატრიის და რამოდენიმე პროგრამით დაფინანსებას, საქართველოში სამედიცინო ორგანიზაციების დასაფინანსებლად უფრო მეტად გამოიყენება ე.წ. “ზღვრული ლიმიტები”, რაც აბსოლუტურად განსხვავდება “ისტორიულ ბიუჯეტით” განსაზღვრულ გლობალურ ბიუჯეტისაგან , რაც ასე გავრცელებულია ევროპის და მსოფლიოს ბევრ ქვეყნებში.
კიდევ ერთხელ გავუსვამ ხაზს, რომ ისტორიული ბიუჯეტი გულისხმობს საავადმყოფოს დაფინანსებას წინა წლებში სამედიცინო ორგანიზაციის მიერ შესრულებული სამუშაოს მოცულობის მიხედვით, ანუ ისტორიული მონაცემების მიხედვით დაფინანსებას, კერძოდ, ყოველი ფინანსური წლის ბოლოს დამფინანსებელ მხარესა და სამედიცინო ორგანიზაციას შორის ხდება მომავალი წლის ბიუჯეტის შესახებ შეთანხმება, რაც ეფუძნება წინა წლებში სამედიცინო ორგანიზაციის მიერ შესრულებულ სამუშაოს მოცულობას.
ასეთი სახის “ისტორიული ბიუჯეტით” დაფინანსება კი არც ყოფილა საქართველოს დამოუკიდებლობის პირველ წლებში, როცა ჯანდაცვის სფეროს არანაირი რეფორმა 1995 წლამდე არ დაწყებულა და ისევ ინერციით გრძელდებოდა საბჭოთა სემაშკოს მოდელი
მადლობა ბატონო თენგიზ
დიდი მადლობა ქეთი ამ საინტერესო მიმოხილვისთვის და წარსულის გახსენებისთვის. მე მგონია ტერმინოლოგიური დისკუსია ნაკლებად რელევანტურია დღევანდელი ჭრილობების სამკურნალოდ. აი რაც შეეხება იდეოლოგიური საკითხი რომელიც კერძო სექტორს მტრად და ეშმაკისეულ მანქანად აღიქვამს, აქ ნამდვილად მინდა შევჩერდე და მსოფლიოში დაგროვებული ლიტერატურიდან რიგი გამოცდილება მოვიყვანო. კონკრეტულად მინდა ვიმსჯელო კერძო-მომგებიან და კერძო-არამომგებიანი საავადმყოფოების თემაზე. ვიცი ამაზე მრავალი მსჯელობა გამართულა და მრავალი მითიც შექმნილა. ამიტომ ნება მიბოძეთ რამოდენიმეე საკითხი გავშალო:
1. ფაქტი პირველი – მომგებიანი – რენტაბელური უნდა იყოს როგორც კერძო, ასევე სახელმწიფო და ასევე კერძო “არა-მომგებიანი” დაწესებულება. ამას ცხადყოფს EBITDA რიცხვები რომელიც ქვეყნდება როგორც ამერიკის ასევე ევროპული საავადმყოფოებისთვის და როგორც მომგებიანი ასევე არამომგებიანი და სახელმწიფო საკუთრებაში არსებული კლინიკებისთვის. ამიტომ შევთანხმდეთ რომ მოგება პრობლემა არ არის, გააჩნია მოგების დონეს 5-10% ნორმალურია, 10-15% შეიძლება მისაღებიც იყოს, ხოლო 35% მემგონი პაციენტების ან სახელმწიფოს გაყვლეფაა???
2. ფაქტი მეორე – საქართველოში კერძო საავადმოყოების უმეტესობას საშუალოდ 5-10% მოგება აქვთ (იშვიათ გამონაკლისებს 30%-ზე მეტი) სახლემწიფო საავადმყოფოები წამგებიანია (მათი http://www.saras.gov.ge გამოქვეყნებული მონაცამების მიხედვით). ისმის კითხვა რატომ, როცა სახელმწიფო და კერძო დაწესებულებები ერთი და იგივე პირობებში მუშაობენ (არ ვსაუბრობ ვიწრო სპეცციალიზაციის ტუბერკულოზის და ფსიქიკური კლინიკების სახელმწიფო დაწესებულებებზე)? ანუ რა განაპირობებს ერთის მომგებიანობას და მეორეს წამგებიანობას? პასუხი მარტივია თუ ფინანსურ ანგარიშებს ჩახედავთ. სახელმწიფო დაწესებულებებში ხელფასის წილი საერთო ხარჯის 80%-ია ხოლო კერძოში საშუალოდ 50-55%. ანუ იმის მაგივრად რომ დაგროვდეს რე-ინვესტირების რესურსი (ანუ მოგება) სახელმწიფო საავადმყოფოებში ეს ხელფასად გაიცემა და არ გროვდება. შედეგად არ ხდება რე-ინვესტირება და ინფრასტრუქტურა თუ კერძო სექტორში უმჯობესდება, სახელმწიფოში წლიდან წლამდე უარესდება და კაპიტალის განახლებისთვის ეს დაწესებულებები ბიუჯეტიდან დამატებით თანხებს ითხოვენ (ანუ უფრო მეტ საბიუჯეტო რესუსრსს ვიდრე კერძო). ისმის კითხვა რა ჯობია გვქონდეს ვითომ “არამომგებიანი” სახლემწიფო დაწესებულებები, რომელთაც ბიუჯეტიდან ორჯერ გადავუხდით ფულს (ერთი სერვისის და მეორე კაპიტალის) თუ იყოს კერძო, რომელსაც ფულს მარტო სერვისში გადავუხდით და რომელიც საბაზრო კონკურენციის პირობებში უფრო მეტი ხარჯეფეტური ოპერირების ხარჯზე კაპიტალს თავად მიხედავს? მგონია რომ მეორე ერჩევანი უფრო სახარბიელო უნდა იყოს ქვეყნისთვის, თუ რათქმაუნდა რიგი საკითხები უკეთესად იქნება სახელმწიფოს მიერ დარეგულირებული.
3. მითად ქცეული თეზისი: არამომგებიანი კერძო დაწესებულებები უკეთესია ვიდრე მომგებიანი და აბა ნახეთ და შეხედეთ მსოფლიოს!!! ლიტერატურით ეს ასე ცალსახად დამტკიცებული არ არის და ამ მითის ავტორები უშვებენ რომ არამომგებიანი დაწესებულებები მოგებას სახლში ვერ წაიღებენ და რე-ინვესტირებაში ჩადებენ. როგორც სახელმწიფო მაგალითზე ავხსენი ეს მითი მცდარია რადგან არსი ის კი არ არის “მომგებიანია” თუ “არამომგებიანი” დაწესებულება არამედ იმაში თუ როგორ არეგულირებს ამ დაწესებულებებს სახელმწიფო. ნათელი მაგალითი იქნება აშშ, სადაც (ა) არამომგებიანმა დაწესებულებამ უნდა გაასაჯაროვოს საკუთარი ფინანსები ე.წ. 990 ფორმის მეშვეობით; (ბ) ამ ფორმაში დეტალურად არის აღწერილი თუ რამდენი ხელფასი აიღო 5-მა ყველაზე მაღალანაზღაურებადმა თანამსრომელმა (სახელების მითითებით); (გ) ვინ იყო 5 ყველაზე მაღალი ღირებულების მომწოდებელი კომპანია ვინც დაწესებულებას მომსახურება გაუწია; (დ) ვინ არიან დაწესებულების სამეთვალყურეო საბჭოში და რა გასამჯელო აიღო თითოეულმა და ა.შ. მოკლედ ფორმა 100-150 გვერდიანია და ყველა ფინანსური ინფორმაცია არის საჯარო. მეორე არის “watch dog” ორგანიზაციები, რომლებიც ამ ფორმებს სკრუპულოზურად სწავლობენ და თუ რომელიმე ხელმძღვანელმა მოგების ან ხელფასად წაღება სცადა ან ახლობლის კომპანიას გადაუხადა (კორუფციული თუ არაკორუფციული გარიგებით) ეს ინფორმაცია საჯარო სივრცეში გამოქვთ, ჟურნალისტებს აწვდიან და საზოგადოების სამსჯავროზე გამოქვთ. ანუ ისევ ნორმალური რეგულირება, საჯაროობა და ქვეყნის ეკოსისტემა იწვევს იმას რომ მოგება ვინმემ არ “ჩაიჯიბოს”.
სწორედ ამ მოსაზრებების გამო ვეთანხმები ქეთის რომ ჩვენი ჭრილობების წამალი ის კი არ არის სახელმწიფო იქნება, მომგებიანი თუ არა-მომგებიანი ჩვენი ქვეყნის ჯანდაცვის სექტორი, არამედ ის თუ როგორ დავარეგულიროთ სექტორი რომ ოპტიმალური საბიუჯეტო-საჯარო ხარჯით, მაქსიმალური ეფექტი მივიღოთ.
გიორგი, მე ვთვლი რომ ეს ყბადაღებული თემა („გადაგვჭამეს კაპატილისტებმა“ თუ „ვის გაუგია ბიზნესი და მედინი“) ცალკე მსჯელობას – ანუ ერთ კარგ წერილს და მერე მისი თითოეული თეზისის გარშემო საწინააღმდეგო მოსაზრებების გაცვლას იმსახურებს.
დღემდე რა ხდება? გინდა ამ ან მსგავს იდეოლოგიურად შეფერის საკითხებზე: ყველა მხარე მონოლოგის რეჟიმში არწმუნებს საზოგადოებას, რომ მხოლოდ ის არის ახლოს ჭეშმარისტებასთან. გადავიდეთ დიალოგის რეჟიმში. მოვუსმინოთ ერთმანეთს. და მერე გამოჩნდება, რა ყოფილა გემოვნების საკითხი (რაზეც დავას აზრი არ აქვს), რას ამბობს თეორია და რას ვხედავთ პრაქტიკაში. წერა-კითხვის მცოდნე მერე თავად მივხდება, ვინაა ჭეშმარიტებასთა. ახლოს.
და კიდე… საერთოდ ბაზრის თემა ხომ არ წამოვწიოთ? საუბედუროდ, საქართველოში „წესიერი“ ბაზარი არ გვინახავს – ანუ ბაზრის ჩვენი საკუთარი გამოცდილება (თუ საკოლმეურნო ბაზარს არ ჩავთვლით) არ გამოგდება იმის გადასაწყვეტად, თავსებადია თუ არა ბაზარი და მედიცინა (ან უფრო ფართოდ, ჯანრთელობასთან დაკავშირებული მოხმარება).
ბაზრის თემის და საბაზრო ურთიერთობების განხილვა აუცილებლად მიმაჩნია და ნამდვილად იმსახურებს ხარისხიან დისკუსიას.
სამწუხაროდ, “არამომგებიანთან” მიმართებით ისევ ტერმინების არასწორად გაგებასთან გვაქვს საქმე, ისევე როგორც “ისტორიული ბიუჯეტირების” შემთხვევაში. სწორი ტერმინებით დისკუსია კი ყოველთვის რელევანტურია, განსაკუთრებით, აკადემიურ სფეროში.
არამომგებიანი საავადმყოფო არ ნიშნავს რომ მას მოგება არ აქვს. არამომგებიანი საავადმყოფო, ისევე როგორც სახელმწიფო საავადმყოფო და ცხადია კერძო მომგებიანი საავადმყოფო, ყოველთვის რენტაბელურია. ეს იმდენად ელემენტარულია, რომ ამაზე არც ხდება დისკუსია ნორმალურ ქვეყნებში, რადგან ეს ისედაც ცხადია.
უფრო მეტიც, არამომგებიანი, ანუ არაკომერციული საავადმყოფო, არის არა სახელმწიფო მესაკუთრეობა არამედ კერძო – Not-for-profit privately owned hospitals, ან Not-for-profit private hospitals – ამ ტერმინს გამოიყენებენ.
საქმეც იმაშია, რომ სამწუხაროდ, საქართველოში არამომგებიანი საავადმყოფო შეცდომით მიაჩნიათ სახელმწიფო საავადმყოფოდ, რომელიც თითქოს წამგებიანია და არ აქვს მოგება. უკვე იმდენჯერ ავხსენი არამომგებიანი საავადმყოფოების არსი, რომ ზოგჯერ ეჭვი მიჩნდება, მიზანმიმართულად ხომ არ ხდება.
კერძო, არამომგებიანი საავადმყოფო არის კერძო (ხაზს ვუსვამ) საზოგადოებრივი (PUBLIC) საავადმყოფო, რომელიც თავისი ფასეულობით, მიზნებით, ფუნქციებით აბსოლუტურად განსხვავდება სახელმწიფო საავადმყოფოსაგან. ჩვენ იმის აღიარებაც კი გვიჭირს, რომ PUBLIC არ არის STATE ანუ, სახელმწიფო!!!
სამწუხაროდ, საქართველოში ვერ განვითარდა სამედიცინო ორგანიზაციების საზოგადოებრივი ღირებულება, საზოგადოებრივი ფასეულობა. საქმე ეხება არამარტო მედიცინას, არამედ ზოგადად, ყველა სფეროს. ქვეყანაში საზოგადოებრივი ფასეულობების ტოტალური დეფიციტია.
საქართველოში სახეზე გვაქვს უკიდურესი ამპლიტუდები: ერთ მხარესაა მხოლოდ სახელმწიფო, მეორე მხარეს კი მხოლოდ კერძო მომგებიანი. ამ დროს, ევროპის ქვეყნებში, აშშ-ში თუ რომელიმე ნორმალურ ქვეყანაში არსებობს სხვა ფორმები და მათ შორის ყველაზე გავრცელებულია კერძო, საზოგადოებრივი საავადმყოფოები.
კერძო საზოგადოებრივი ფასეულობის მიმართ სახელმწოფოს უნდობლობა შეიძლება გავიგოთ და ავხსნათ. საწყისი დემოკრატიების ქვეყნებში სახელმწიფოს ნაკლები ნდობა აქვს საზოგადოების მიმართ, არ უნდა დაკარგოს თავისი ძალაუფლება. მისთვის უფრო მისაღებია რამოდენიმე კერძო მესაკუთრის მოსყიდვა იგივე არჩევნებში, რადგან მთელი საზოგადოების გადმობირება ძალია გაუჭირდება. ამიტომაც შეიქმნა განვითარებულ დემოკრატიულ ქვეყნებში, ევროპაში, აშშ-ში, საზოგადოებრივი ღირებულებების მქონე ინსტიტუციების უპირატესობა! მედიცინა თავისი სოციალური ხასიათის გამო პოლიტიკის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი იარაღია. შესაბამისად, თვით აშშ-შიც, რომელიც განიხილება ერთ-ერთ ყველაზე ლიბერალურ ქვეყნად, სადაც მედიცინა უფრო მეტად არის აწყობილი საბაზრო პრინციპებზე, კერძო, არამომგებიან საავადმყოფოებს უკავიათ 57%, სახელმწიფო საავადმყოფოებს – 25%, ხოლო კერძო მომგებიან საავადმყოფოებს – 18%. ევროპის ქვეყნებში კი – 80%-მდე ადის კერძო, არამომგებიანი საავადმყოფოების წილი. ეს არის მოცემულობა, მტკიცებულება, სტატისტიკა. ამ ციფრებს, ამ მოცემულობას ვერანაირი მოწოდება, რომ “ეს არის იდეოლოგიური საკითხი, რომელიც კერძო სექტორს მტრად და ეშმაკისეულ მანქანად აღიქვამს”, ვერ წაშლის. აქ არც იდეოლოგიაშია საქმე, არც მტრების ძიებაში და არც ეშმაკებში. აქ საქმე გვაქვს ღირებულებებში, რომელიც გააჩნია დემოკრატიულ ქვეყნებს, სადაც არის არა ორი ამპლიტუდა არამედ ბალანსი, მრავალი ფორმების, მათ შორის სახელმწიფო (მათ შორის მუნიციპალური, როგორც დეცენტრალიზებული ფორმის), კერძო საზოგადოებრივი და კერძო მომგებიანის ერთმანეთთან კონკურენცია! ეს ღირებულება არ აქვს საქართველოს, სამწუხაროდ!
სოციოლოგებს აქვთ ერთი ძალიან კარგი ფუნქციონალიზმის კონცეფცია, რომელიც საზოგადოებას განიხილავს, როგორც სხვადასხვა ნაწილების (სტრუქტურების) სისტემას, რომელთაგანაც თითოეული საკუთარ ფუნქციას ასრულებს და რომელთა ფუნქციონირება აუცილებელია სისტემის (მთელის) სიცოცხლისუნარიანობის შენარჩუნებისთვის. ასეთივე უნიკალური ფუნქცია აქვს დემოკრატიულ, საბაზრო ქვეყნებში კერძო არამომგებიან საზოგადოებრივ საავადმყოფოებს, ისევე როგორც კერძო მომგებიან და სახელმწიფო საავადმყოფოებს. ამ მრავალი ფორმების ფუნქციონირების გარეშე ვერ იქნება სისტემა სიცოცხლისუნარიანი. ყოველ შემთხვევაში, ასე გვეუბნება ევროპის და აშშ-ს ჯანდაცვის სისტემების გამოცდილება
მადლობა გიორგი კომენტარისთვის. მნიშვნელოვანია, რომ რეგულაციები რომლებიც იქნება მიღებული, იყოს საღ აზრზე დაფუძნებული და რაც მთავარია, შედეგი ყველა დაინტერესებული მხარის ერთობლივი ძალისხმევის და არა ცალმხრივად მიღებული. ჩემი აზრით მხოლოდ ამ შემთხვევაში შეიძლება ვისაუბროთ ოპტიმალურ ხარჯებზე, ხარჯთეფექტურობაზე და ა.შ.
ქეთი, გმადლობ – კარგი დედექტივივით იკითხება 🙂
საავადმყოფოების ოპტიმიზაციის სპირალი (თუ მოჯადოებული წრე), სავარაუდოდ, საილუსტრაციოდ იმიტომ შეარჩიე, რომ ადვილად დასანახია ყველასთვის.
იმედია დამეთანხმები, რომ ამ პერიოდში ბევრას უფრო არსებითი პრინციპები, რაზეც შენდება სისტემა და რაც მის წონოსწორების შენარჩუნების უნარს განსაზღვრავს, კიდევ უფრო „დაუნდობლად“ ვცვალეთ. მაგილითისთვის: ვისი პასუხისმგებლობაა ჯანმრთელობა, ანუ ჯანრთლედა ცხოვრება. იმედია მაქვს, გვექნება საშუალება გავიხსენოთ, თუ როგორც უპრინციპოდ მოვიქეცით და ვიქვეცით დღესაც, როდესაც ვერ ვიცლით, ჯერ ფასეულობებზე შევთანხმდეთ, და მერე „დავაშენოთ“ ესა თუ ის კონსტრუქცია.
და ბოლოს… ესეც უფრო სურვილა – ძალიან კარგი იმის აწღერა, რა მოხდა. მაგრამ არანაკლებ მნიშვნელოვანია იმის გახსენება – რატომ მოხდა. ისეთი შთაბეჭდილება მაქვს, თითქოს ლეგენდებით ანაცვლებენ და ალამაზებენ რამდენიმე ათეული წლის წინ მიღებულ გადაწყვეტილებებს. სინამდვილეში, ბევრი ჩვენთაგანი იმის მომსწრეა, თუ ვის რა ამოძრავებდა. ეს არაა პიროვნული ანგარიშსწორების საკითხი, უბრალოდ… კარგია გვესმოდეს, სინამდვილეში რამ იქონია გავლენა (თუნდაც პიროვნულმა ახირებამ) – და ბოლო-ბოლო, მადლობა უნდა ვუთხრათ კონკრეტულ ადამიანებს გაბედული და ღირებული ნაბიჯებისთვის , და პასუხი მოვკითხოთ სხვას (ან იგივე პიროვნებას) შეცდომების ან მავნეობისთვის. თორემ რა გამოვიდა – არავის აქვს შეგრძნება, რომ ვინმე პასუხს მოთხოვს.
დათო მადლობა კომენტარისთვის. ნამდვილად ჰოსპიტალური სექტორის ოპტიმიზაცია ყველაზე მარტივი აღსაქმელია მათთვისაც კი ვინც არ არის დარგის სპეციალისტი. ამიტომ ავარჩიე, თუმცა იგივე შეიძლება ითქვას დაფინანსების მექანიზმებზეც და ბევრ სხვა რამეზეც რაც სისტემის გამართული ფუნქციონირებისთვის არის მართალი. გიორგი (შაქარიშვილმა) ბლოგზე კომენტარებში ახსენა ის ადამიანები ვინც აქტიურად იყვნენ ჩართულები და მათი წვლილი დიდი იყო. მე ასევე ვიტყოდი (თუმცა ბევრის უკმაყოფილებას გამოვიწვევ სავარაუდოთ), ბატონმა ავთო ჯორბენაძემ დიდ გამბედაობა და ალღო გამოიჩინა იმ გადაწყვეტილებების მიღების პროცესში.
რაც შეეხება იმას თუ ვინ და რა იდგა თითოეულ ეტაპზე განხორციელებული ცვლილელებების უკან, ეს უფრო ფართო ანალიტიკური წერილის საგანია და იმედია აქამდეც მივალთ.