საერთაშორისო კონტროლირებული ოპერაციების შეფასება და ტრანსფერული ფასწარმოქმნის საკითხები სულ უფრო აქტუალური ხდება საქართველოს საგადასახადო რეალობაში. შემოსავლების სამსახურის გააქტიურება ამ მიმართულებით მნიშვნელოვან გამოწვევებს უქმნის ბიზნესს და საჭიროებს სათანადო ყურადღებას.
საერთაშორისო კონტროლირებული ოპერაცია წარმოადგენს ურთიერთდამოკიდებულ (დაკავშირებულ) პირებს შორის განხორციელებულ ოპერაციას, როდესაც ერთ-ერთი მხარე არ არის საქართველოს რეზიდენტი ან/და ერთ-ერთი მხარე იმყოფება პრეფერენციული დაბეგვრის რეჟიმის მქონე ქვეყანაში ან/და ერთ-ერთი მხარე არის თავისუფალი ინდუსტრიული ზონის საწარმო.
საქართველოს საგადასახადო კოდექსის შესაბამისი მუხლები, რომლებიც არეგულირებს ტრანსფერული ფასწარმოქმნის საკითხებს, მოცემულია სსკ-ის მე-17 თავში “საერთაშორისო კონტროლირებული ოპერაციების შეფასება”. კანონმდებლობა განსაზღვრავს, რომ კონტროლირებული ოპერაციები უნდა შეესაბამებოდეს საბაზრო პრინციპს, გადასახადის გადამხდელი ვალდებულია დაამტკიცოს ოპერაციის საბაზრო პირობებთან შესაბამისობა, ხოლო შემოსავლების სამსახურს უფლება აქვს შეამოწმოს კონტროლირებული ოპერაციების შესაბამისობა საბაზრო პრინციპთან.
სსკ-ის 70-ე მუხლის საფუძველზე შემოსავლების სამსახურს უფლება აქვს მოითხოვოს ტრანსფერული ფასწარმოქმნის დოკუმენტაცია, და ამ შემთხვევაში კომპანიები ვალდებულნი არიან წარმოადგინონ დასაბუთება ოპერაციების საბაზრო პრინციპთან შესაბამისობის შესახებ. საგადასახადო ორგანოს მოთხოვნის შემთხვევაში, კომპანიებმა 30 კალენდარული დღის ვადაში უნდა წარადგინონ შესაბამისი დოკუმენტაცია.
ბოლო პერიოდში შემოსავლების სამსახურმა მნიშვნელოვნად გააძლიერა კონტროლი ტრანსფერული ფასწარმოქმნის სფეროში. მრავალ კომპანიას დაეგზავნა შეტყობინება საგადასახადო კოდექსის 70-ე მუხლზე მითითებით, რაც გულისხმობს კონტროლირებული ოპერაციების შესახებ ინფორმაციის წარდგენის ვალდებულებას. ამასთან, გაიზარდა საგადასახადო შემოწმებების რაოდენობა, რომლებიც კონცენტრირებულია ტრანსფერული ფასწარმოქმნის საკითხებზე. ეს ტენდენცია შეესაბამება საერთაშორისო პრაქტიკას, სადაც საგადასახადო ორგანოები სულ უფრო მეტ ყურადღებას უთმობენ საერთაშორისო ბიზნეს ოპერაციებს და შემოსავლების გადინებას დაბალი გადასახადების მქონე იურისდიქციებში.
კონტროლირებული ოპერაციების სწორი შეფასება თავად კომპანიის ინტერესებშიც შედის. აუდირებული ფინანსური ანგარიშგების ხარისხი მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ამ საკითხზე, რადგან საერთაშორისო აუდიტორული კომპანიები განსაკუთრებულ ყურადღებას აქცევენ დაკავშირებულ მხარეებთან ოპერაციებს. ტრანსფერული ფასწარმოქმნის დოკუმენტაციის არსებობა და საბაზრო პრინციპის დაცვა მნიშვნელოვანია დადებითი აუდიტორული დასკვნის მისაღებად.
გამჭვირვალე და დასაბუთებული ტრანსფერული ფასწარმოქმნის პოლიტიკა აძლიერებს კომპანიის რეპუტაციას და ამცირებს კითხვებს კორპორატიული პასუხისმგებლობის მიმართ. ტრანსფერული ფასწარმოქმნის ანალიზი ხშირად ავლენს ბიზნეს პროცესების გაუმჯობესების შესაძლებლობებს და ხელს უწყობს ეფექტიანობის ზრდას. კარგად დოკუმენტირებული ტრანსფერული ფასწარმოქმნის პოლიტიკა ასევე ზრდის ინვესტორთა ნდობას და ამცირებს საინვესტიციო რისკებს.
ტრანსფერული ფასწარმოქმნის სერვისებისა და ტრანზაქციების სათანადო შეფასების საჭიროება კრიტიკულად მნიშვნელოვანია:
- კომპანიებისთვის, რომლებიც მონაწილეობენ საერთაშორისო ტრანზაქციებში დაკავშირებულ მხარეებთან (მათ შორის მომსახურება, საქონელი, სესხები, ჰონორარები და ა.შ.);
- ბიზნესებისთვის საერთაშორისო ჯგუფის სტრუქტურებით, განსაკუთრებით იმ შემთხვევაში, თუ ერთი მხარე მაინც მდებარეობს დაბალი გადასახადების იურისდიქციაში ან თავისუფალ ინდუსტრიულ ზონაში;
- საქართველოში მოქმედი მრავალეროვნული კორპორაციებისთვის, მათ შორის რეგიონული შტაბ-ბინებისთვის, მომსახურების ცენტრებისთვის და სადისტრიბუციო ცენტრებისთვის;
- კომპანიებისთვის, რომლებიც გადიან ან ელოდებიან საგადასახადო აუდიტს.
- ბიზნესებისთვის, რომლებიც გეგმავენ მნიშვნელოვან სტეიკჰოლდერებთან ტრანზაქციებს და ცდილობენ საგადასახადო რისკების მინიმიზაციას წინასწარი ფასწარმოქმნის შეთანხმებების (APA) მეშვეობით;
- კომპანიებისთვის, რომლებიც ემზადებიან ფინანსური ანგარიშგების აუდიტისთვის, სადაც ტრანსფერული ფასწარმოქმნის დოკუმენტაცია აუცილებელია დადებითი აუდიტორული დასკვნის მისაღებად;
- ინვესტიციებზე ორიენტირებული ბიზნესებისთვის, რომელთაც სურთ გამჭვირვალობის გაზრდა და ინვესტორებთან და მარეგულირებლებთან რეპუტაციის გაუმჯობესება;
- ნებისმიერი ბიზნესისთვის, რომელიც მიზნად ისახავს გრძელვადიანი საგადასახადო შესაბამისობისა და რისკების მართვის ეფექტიანობის მიღწევას სტრუქტურირებული ტრანსფერული ფასწარმოქმნის პოლიტიკის მეშვეობით.
საქართველოს საგადასახადო კოდექსი ითვალისწინებს საერთაშორისო კონტროლირებულ ოპერაციებთან დაკავშირებული წინასწარი შეთანხმების (Advance Pricing Agreement – APA) შესაძლებლობას. ეს არის კომპანიასა და შემოსავლების სამსახურს შორის წინასწარი შეთანხმება კონტროლირებული ოპერაციების ფასწარმოქმნის მეთოდოლოგიაზე. ასეთი შეთანხმების უპირატესობაა სამართლებრივი განსაზღვრულობა – კომპანიას აქვს გარანტია, რომ შეთანხმებული მეთოდოლოგიით განხორციელებული ოპერაციები არ გახდება საგადასახადო დავის საგანი.
წინასწარი შეთანხმებით მნიშვნელოვნად მცირდება ტრანსფერული ფასწარმოქმნის კორექტირებასთან დაკავშირებული რისკები და დამატებითი გადასახადების დარიცხვის ალბათობა. ეს ასევე გამორიცხავს დავებს შემოსავლების სამსახურთან ტრანსფერული ფასწარმოქმნის საკითხებზე და აძლევს კომპანიას გრძელვადიანი დაგეგმვის შესაძლებლობას საგადასახადო გაურკვევლობის გარეშე. წინასწარი შეთანხმების მისაღებად კომპანიამ უნდა მიმართოს შემოსავლების სამსახურს სპეციალური განაცხადით, სადაც დეტალურად იქნება აღწერილი დაგეგმილი კონტროლირებული ოპერაციები და ფასწარმოქმნის მეთოდოლოგია.
იმ კომპანიებისთვის, რომლებიც ახორციელებენ ოპერაციებს დაკავშირებულ პირებთან, მნიშვნელოვანია ჩაატარონ შიდა აუდიტი კონტროლირებული ოპერაციების იდენტიფიცირებისთვის. აუცილებელია მოამზადონ ტრანსფერული ფასწარმოქმნის დოკუმენტაცია, რომელიც მოიცავს ინფორმაციას ჯგუფის სტრუქტურის შესახებ, ოპერაციების ეკონომიკურ დასაბუთებას, ფასწარმოქმნის მეთოდოლოგიას და შედარებით ანალიზს. კომპანიებმა უნდა გადახედონ და, საჭიროების შემთხვევაში, კორექტირება შეიტანონ ოპერაციების ფასწარმოქმნის პოლიტიკაში, განიხილონ წინასწარი საფასო შეთანხმების შესაძლებლობა შემოსავლების სამსახურთან და ჩართონ პროცესში საგადასახადო კონსულტანტები შესაბამისი დოკუმენტაციის მომზადებისთვის.
საერთაშორისო კონტროლირებული ოპერაციების სწორი შეფასება და დოკუმენტირება არის არა მხოლოდ საკანონმდებლო მოთხოვნა, არამედ ბიზნესის რისკების მართვის მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტი და კომპანიის საკუთარი ინტერესების დაცვის მექანიზმი. ეს ასევე აუცილებელია აუდირებული ფინანსური ანგარიშგების დადებითი დასკვნის მისაღებად. შემოსავლების სამსახურის გააქტიურება ამ მიმართულებით მიანიშნებს, რომ კომპანიებმა ამ საკითხს მეტი ყურადღება უნდა დაუთმონ. სათანადო დოკუმენტაციის მომზადება, ფასწარმოქმნის პოლიტიკის გადახედვა და, შესაძლებლობის შემთხვევაში, წინასწარი საფასო შეთანხმების გაფორმება დაეხმარება ბიზნესს თავიდან აიცილოს მნიშვნელოვანი ფინანსური რისკები და საგადასახადო დავები.
გრანთ თორნთონი
გრანთ თორნთონი მსოფლიოს ერთ-ერთი წამყვანი დამოუკიდებელი აუდიტორული და ბიზნეს საკონსულტაციო კომპანიების საერთაშორისო ქსელია. გრანთ თორნთონის წევრი ფირმები პროფესიონალური რჩევებით ეხმარებიან დინამიკურ ორგანიზაციებს მათი ზრდა-განვითარების პოტენციალის გამოვლენაში. გრანთ თორნთონის გუნდის წევრები, პარტნიორთა ხელმძღვანელობით, მაქსიმალურად იყენებენ საკუთარ ცოდნასა და გამოცდილებას იმისათვის, რომ კარგად გაიაზრონ საჯარო, თუ კერძო კომპანიების წინაშე მდგარი გამოწვევები და დაეხმარონ მათ პრობლემების გადაწყვეტაში. გრანთ თორნთონის 76,000-მდე თანამშრომელი, 150-ზე მეტ ქვეყანაში მუშაობს იმისათვის, რომ იყოს გამორჩეული კლიენტების, კოლეგებისა და საზოგადოებისათვის.
გრანთ თორნთონი აღნიშნავს ბრენდს, რომლის სახელითაც გრანთ თორნთონის წევრი ფირმები თავიანთ კლიენტებს უწევენ აუდიტორულ, საგადასახადო და საკონსულტაციო მომსახურებებს და/ან აღნიშნავს ერთ, ან მეტ წევრ ფირმას, კონტექსტიდან გამომდინარე. გრანთ თორნთონ საქართველო არის გრანთ თორნთონ ინთერნეშენალის წევრი. გრანთ თორნთონ ინთერნეშენალი და მისი წევრი ფირმები არ წარმოადგენენ მსოფლიო მასშტაბის პარტნიორობას. გრანთ თორნთონ ინთერნეშენალი და ყოველი წევრი ფირმა წარმოადგენს ცალკე იურიდიულ პირს. მომსახურების მიმწოდებლები არიან წევრი ფირმები. გრანთ თორნთონ ინთერნეშენალი და მისი წევრი ფირმები არ არიან აგენტები, და/ან არ გააჩნიათ ვალდებულებები ერთმანეთის წინაშე და არ არიან პასუხისმგებელნი ერთმანეთის მოქმედებაზე ან უმოქმედობაზე.
S
