2023 წელს საქართველოს საგარეო ვაჭრობის დეფიციტმა, ანუ უარყოფითმა სავაჭრო ბალანსმა, 9.3 მილიარდი დოლარი შეადგინა, რაც რეკორდული მაჩვენებელია. აქამდე ყველაზე მაღალი დეფიციტი 2022 წელს გვქონდა – 8 მილიარდი დოლარი. 2023 წელს 2022 წელთან შედარებით დეფიციტი დაახლოებით 1.4 მილიარდი დოლარით გაიზარდა.
დეფიციტის ზრდა იმპორტის ექსპორტზე მეტად ზრდამ განაპირობა. 2022 წელთან შედარებით ექსპორტი – 508 მლნ დოლარით (9%-ით), ხოლო იმპორტი 1,891 მლნ დოლარით (14%-ით) გაიზარდა.
ვაჭრობის დეფიციტმა მთლიანი შიდა პროდუქტის (მშპ) მიმართ 31% შეადგინა. ანალოგიური მაჩვენებელი 2022 წელს 32% იყო, ხოლო 2014-2019 წლებში – საშუალოდ 33%. ნომინალურ გამოსახულებაში დიდი ზრდის მიუხედავად, ეკონომიკის (მშპ) მიმართ დეფიციტის ტვირთი არ გაზრდილა, მაგრამ დეფიციტს ასევე მნიშვნელოვანი გავლენა აქვს ლარის გაცვლით კურსზე. თუ ის ტურიზმით ან სხვა შემოსავლებით არ დაბალანსდება, ლარის გაუფასურებას იწვევს.
საქართველოს საგარეო ვაჭრობის დეფიციტი
2023 წელს საგარეო სავაჭრო ბრუნვამ (ექსპორტისა და იმპორტის ჯამმა) 21.5 მილიარდი დოლარი შეადგინა, რაც 2022 წლის მაჩვენებელზე 12.5%-ით მეტია და რეკორდულად მაღალი მაჩვენებელია. 21.5 მილიარდი დოლარიდან ექსპორტი 6.1 მილიარდი დოლარი იყო, ხოლო იმპორტი – 15.4 მილიარდი დოლარი.
ექსპორტი 2023 წელს
ექსპორტი ორი ნაწილისგან შედგება: საქართველოში წარმოებული პროდუქციის ექსპორტი (რომელსაც ადგილობრივ ექსპორტს უწოდებენ) და რეექსპორტი.
2023 წელს საქართველოდან საქონლის ექსპორტი რეექსპორტის ხარჯზე გაიზარდა. ცალკე აღებული რეექსპორტი 75%-ით გაიზარდა, ხოლო ადგილობრივი ექსპორტი 24.4%-ით შემცირდა. 2023 წელს დაფიქსირებულ 6.1 მილიარდი დოლარის ექსპორტში რეექსპორტი 3.3 მილიარდი დოლარი იყო, ხოლო ადგილობრივი ექსპორტი – 2.8 მილიარდი დოლარი.
ქვეყნების მიხედვით 2023 წელს საქართველოს ექსპორტი ყველაზე მეტად ყირგიზეთში გაიზარდა – 602 მლნ დოლარით და 696 მლნ დოლარი შეადგინა. 602-მლნ-იანი ზრდიდან 546 მლნ მსუბუქ ავტომობილებზე მოდის, ხოლო 49 მლნ – სიგარეტზე. ყირგიზეთში ავტომობილების გაყვანა რეექსპორტის ნაწილია. აშშ-დან შემოყვანილი ავტომობილები საქართველოს გავლით გადის ყირგიზეთში.
ტოპ-10 ქვეყანა საქართველოს ექსპორტში 2023 წელს, მლნ დოლარი
ექსპორტის ზრდის მაჩვენებლით მეორე ადგილზე ყაზახეთია, სადაც 465 მლნ დოლარით მეტი საქონელი გავიტანეთ, ვიდრე 2022 წელს. ყაზახეთში ექსპორტის ზრდა სრულად ავტომობილების რეექსპორტით არის განპირობებული. ჯამურმა ექსპორტმა 703 მლნ დოლარი შეადგინა და აქედან 592 მლნ დოლარის ავტომობილებია.
ექსპორტის ზრდით მესამე ადგილზე სომხეთია, სადაც ექსპორტი 203 მლნ დოლარით გაიზარდა და 787 მლნ დოლარი შეადგინა. ამ შემთხვევაშიც ექსპორტის ზრდის მთავარი მიზეზი ავტომობილების რეექსპორტი იყო, რომელიც 155 მლნ დოლარით გაიზარდა.
მეოთხე ადგილზე აზერბაიჯანია, სადაც ექსპორტი 189 მლნ დოლარით გაიზარდა და 862 მლნ დოლარი შეადგინა. აზერბაიჯანში ავტომობილების რეექსპორტი 129 მლნ დოლარით გაიზარდა.
ჯამში, ყირგიზეთში, ყაზახეთში, სომხეთსა და აზერბაიჯანში მსუბუქი ავტომობილების ექსპორტი 1.3 მილიარდი დოლარით გაიზარდა. აზერბაიჯანსა და სომხეთს ავტომობილები ძირითადად საკუთარი ბაზრისთვის გაჰყავთ საქართველოდან, ყაზახეთსა და ყირგიზეთში ექსპორტირებული ავტომობილების ნაწილის საბოლოო დანიშნულების ადგილი კი რუსეთია. ეს კარგად ჩანს 2023 წლის ყოველთვიური სტატისტიკიდან. გასული წლის იანვარ-ივლისში საქართველოდან ყაზახეთში თვეში საშუალოდ 40 მლნ დოლარის ავტომობილები გადიოდა, ყირგიზეთში კი – 43 მლნ დოლარის. აღნიშნულ თვეებში გაყვანილი ავტომობილების ნაწილი რუსეთისთვის იყო, რადგან საქართველო 50 ათას დოლარზე ძვირად ღირებული ავტომობილების რუსეთში ექსპორტს კრძალავდა რუსეთისთვის დაწესებული დასავლური სანქციების გამო. 2023 წლის აგვისტოდან საქართველომ სრულად შეაჩერა აშშ-ში წარმოებული ავტომობილების რუსეთში ექსპორტი, ხოლო სექტემბრის ბოლოს ევროკავშირში წარმოებულების გაყვანაც აკრძალა. ამის შედეგად, აგვისტო-დეკემბერში ყაზახეთში თვეში საშუალოდ 62 მლნ დოლარის ავტომობილი გავიდა, ხოლო ყირგიზეთში – 64 მლნ დოლარის. რუსეთის შემთხვევაში პირიქით მოხდა, იანვარ-ივლისში თვეში საშუალოდ 10 მლნ დოლარის ავტომობილები გადიოდა, აგვისტო-სექტემბერში ჯამში 0.5 მლნ დოლარის გავიდა, ხოლო ოქტომბერ-დეკემბერში ჯამში 186 ათასი დოლარის ღირებულების 15 ავტომობილი გავიდა.
ტოპ-10 საქონელი საქართველოს ადგილობრივ ექსპორტში 2023 წელს, მლნ დოლარი
რუსეთში ექსპორტი 2.3%-ით გაიზარდა და 657 მლნ დოლარი შეადგინა. მათ შორის, 32 მლნ დოლარით გაიზარდა უალკოჰოლო სასმელების ექსპორტი, 20 მლნ დოლარით – სპირტიანი სასმელების ექსპორტი, 7.5 მლნ დოლარით – ღვინის ექსპორტი. რუსეთის ბაზარმა ღვინის ექსპორტში 65% დაიკავა, 2022 წელს ეს მაჩვენებელი 63.7% იყო. 2023 წელს მნიშვნელოვნად შემცირდა რუსეთში ფეროშენადნობების ექსპორტი – 62 მლნ დოლარით და ავტომობილების ექსპორტი – 9 მლნ დოლარით.
ქვეყნების მიხედვით ექსპორტი ყველაზე მეტად – 426 მლნ დოლარით – ჩინეთში შემცირდა. შემცირება სპილენძის მადნებისა და კონცენტრატების რეექსპორტის 404 მლნ დოლარით კლებამ განაპირობა. 21 მლნ დოლარით შემცირდა ძვირფასი ლითონების მადნების ექსპორტი. ბულგარეთში ექსპორტი 174 მლნ დოლარით შემცირდა, რაც ძირითადად სპილენძის მადნებისა და კონცენტრატების რეექსპორტის კლებამ განაპირობა. აშშ-ში ექსპორტი 168 მლნ დოლარით შემცირდა, საიდანაც 164 მლნ დოლარი ფეროშენადნობების ექსპორტის კლებაზე მოდის. 2023 წელს საქართველოდან ექსპორტში პირველი ადგილი აზერბაიჯანმა დაიკავა 862 მლნ დოლარით, მეორე ადგილზე სომხეთია 787 მლნ დოლარით და მესამეზე ყაზახეთია 703 მლნ დოლარით. თუ რეექსპორტის გარეშე ექსპორტს, ანუ ადგილობრივ ექსპორტს ვნახავთ, პირველ ადგილზე რუსეთია 542 მლნ დოლარით. მეორეზე თურქეთია 344 მლნ დოლარით, მესამეზე კი ჩინეთია 270 მლნ დოლარით.
საქონლის მიხედვით 2023 წელს ყველაზე მეტად მსუბუქი ავტომობილების ექსპორტი გაიზარდა – 1.2 მილიარდი დოლარით და 2.1 მილიარდი დოლარი შეადგინა. 2022 წელს საქართველოდან ექსპორტზე 80 ათასამდე ავტომობილი გავიდა, ხოლო 2023 წელს – 108 ათასამდე. შემდეგ მოდის სპირტი და სპირტიანი სასმელები, რომელთა ექსპორტი 58 მლნ დოლარით გაიზარდა და 196 მლნ დოლარი შეადგინა. 45 მლნ დოლარით გაიზარდა უალკოჰოლო სასმელების ექსპორტი, 44 მლნ დოლარით გაიზარდა ცხოველების (რქოსანი პირუტყვი, ცხვრები) ექსპორტი. 2023 წელს ყველაზე მეტად სპილენძის მადნებისა და კონცენტრატების ექსპორტი შემცირდა – 545 მლნ დოლარით. 279 მლნ დოლარით შემცირდა ფეროშენადნობების ექსპორტი, 123 მლნ დოლარით – სასუქების ექსპორტი.
ექსპორტში პირველი ადგილი ავტომობილებს უჭირავს 2.1 მილიარდი დოლარით, შემდეგ მოდის სპილენძის მადნები და კონცენტრატები 479 მლნ დოლარით (მიუხედავად იმისა, რომ შემცირდა), მესამე ადგილზე ღვინოა 259 მლნ დოლარით. რეექსპორტის გარეშე, ადგილობრივი წარმოების ექსპორტში პირველი ადგილი ღვინოს უჭირავს 259 მლნ დოლართ. მეორე ადგილზე ფეროშენადნობებია 181 მლნ დოლარით. მე-3 ადგილზე სასუქებია 158 მლნ დოლარით.
იმპორტი 2023 წელს
2023 წელს ექსპორტზე მეტად იმპორტი გაიზარდა – თითქმის 2 მილიარდი დოლარით. ქვეყნების მიხედვით იმპორტი ყველაზე მეტად აშშ-დან გაიზარდა – 937 მლნ დოლარით, რაც ავტომობილების იმპორტის ზრდამ განაპირობა. იმპორტის ზრდით მეორე ადგილზე იაპონიაა 297 მლნ დოლარით. ამ შემთხვევაშიც ზრდას ავტომობილების იმპორტი განაპირობებს. გერმანიიდან იმპორტი 284 მლნ დოლარით გაიზარდა, რაც ძირითადად ისევ ავტომობილების იმპორტის დამსახურებაა. ჩინეთიდან იმპორტი 202 მლნ დოლარით გაიზარდა და აქედან 90 მლნ დოლარი ავტონაწილებზე მოდის.
ტოპ-10 ქვეყანა საქართველოს იმპორტში 2023 წელს, მლნ დოლარი
იმპორტი მნიშვნელოვნად შემცირდა სომხეთიდან – 278 მლნ დოლარით, ჩილედან – 120 მლნ დოლარით და რუსეთიდან – 91 მლნ დოლარით. სომხეთიდან და ჩილედან იმპორტის შემცირება სპილენძის მადნებისა და კონცენტრატების იმპორტის კლებამ განაპირობა. რუსეთიდან კი 70 მლნ დოლარით შემცირდა ნავთობპროდუქტების იმპორტი, 31 მლნ დოლარით – ხორბლის ფქვილის იმპორტი და 27 მლნ დოლარით – კოქსის იმპორტი.
იმპორტში პირველი ადგილი თურქეთმა დაიკავა 2,570 მლნ დოლარით. შემდეგ მოდის აშშ 1,949 მლნ დოლარით და რუსეთი 1,744 მლნ დოლარით.
საქონლის მიხედვით გასულ წელს ყველაზე მეტად მსუბუქი ავტომობილების იმპორტი გაიზარდა – 1.5 მილიარდი დოლარით. სამკურნალო საშუალებების იმპორტი 139 მლნ დოლარით გაიზარდა, სატვირთო ავტომობილების – 69 მლნ დოლარით, მობილური ტელეფონების – 51 მლნ დოლარით.
ყველაზე მეტად – 539 მლნ დოლარით – სპილენძის მადნებისა და კონცენტრატების იმპორტი შემცირდა. ნავთობპროდუქტების იმპორტი 168 მლნ დოლარით შემცირდა, ელექტროენერგიის – 40 მლნ დოლარით.
ტოპ-10 საქონელი საქართველოს იმპორტში 2023 წელს, მლნ დოლარი
საქართველოს იმპორტში პირველი ადგილი მსუბუქ ავტომობილებს უჭირავს – 3.2 მილიარდი დოლარით. მეორე ადგილზე ნავთობპროდუქტებია 1.3 მილიარდი დოლარით, მესამეზე სამკურნალო საშუალებებია 543 მლნ დოლარით.
