განცხადება „ნულოვანი თანაგრძნობის“ შესახებ პროტესტის მონაწილეების მიმართ მხოლოდ ემოციური რეაქცია არ არის – ეს არის სიმპტომი ხელისუფლების პოლიტიკური ფილოსოფიისა, რომელიც სულ უფრო აშკარად შორდება დემოკრატიის არსს და უახლოვდება ავტორიტარული მმართველობის ლოგიკას.
დემოკრატიისგან მზარდი დისტანცირება
დემოკრატიული მმართველობის საფუძველი მოქალაქეებთან დიალოგია. ხელისუფლება ვალდებულია მოუსმინოს თავის ხალხს, განსაკუთრებით მაშინ, როცა ისინი ქუჩაში გამოდიან და აპროტესტებენ იმ პოლიტიკას, რომელსაც თავად ხელისუფლება ატარებს. პროტესტი არ არის დესტრუქციული ქცევა – ის არის კონსტიტუციური უფლება და ანგარიშვალდებულების ერთ-ერთი მთავარი მექანიზმი.
როდესაც სახელმწიფოს პირველი პირი აცხადებს, რომ მას არა აქვს თანაგრძნობა ამ ადამიანების მიმართ, ეს ნიშნავს, რომ ხელისუფლება აღარ აღიქვამს საკუთარ მოქალაქეებს პოლიტიკის სუბიექტებად – ის ხედავს მათ როგორც პრობლემას, რომელიც უნდა „გაიფილტროს“ ან ჩაახშოს. ეს მიდგომა არის ავტორიტარიზმის კლასიკური ნიშანი, სადაც ხალხის ხმა აღარ არის რესურსი დემოკრატიული პროცესის გასაძლიერებლად, არამედ საფრთხე ხელისუფლების სტატუს-კვოსთვის.
ჰანა არენდტი წერდა: „ადამიანური თანაგრძნობის გაქრობა ერთ-ერთი ყველაზე ადრეული და მკაფიო ნიშანია იმისა, რომ საზოგადოება ცივილიზაციური რეგრესის გზაზე დგას“.
ამ სიტყვებით ზუსტად არის აღწერილი ის, რაც დემოკრატიას ემუქრება მაშინ, როცა ხელისუფლება საკუთარი მოქალაქეების მიმართ თანაგრძნობას დაკარგავს.
პოლარიზაციის ახალი დონე
„ნულოვანი თანაგრძნობა“ – ეს ფრაზა ერთდროულად უარყოფს ემპათიას და დიალოგის შესაძლებლობას. როცა ხელისუფლება საკუთარ მოქალაქეებს მტრის პოზიციაში აყენებს, ის ირჩევს დაპირისპირების და არა პოლიტიკური კულტურის ამაღლების გზას. ასეთი რიტორიკა ანგრევს ნდობას, ქმნის მტრულ ბანაკებად დაყოფილი საზოგადოების ილუზიას – ‘ჩვენ’ და ‘ისინი’ – და ხელს უშლის საზოგადოების კონსოლიდაციას საერთო მიზნების გარშემო.
განსაკუთრებით საშიშია, როცა ეს სიტყვები მიმართულია ახალგაზრდების, სტუდენტებისა და სამოქალაქო აქტივისტებისკენ – იმ ჯგუფებისკენ, რომლებიც ქმნიან დემოკრატიული საზოგადოების საძირკველს. მათი დემონიზაცია ნიშნავს, რომ ხელისუფლება ცდილობს ჩაახშოს ის ენერგია, რომელიც ცვლილებას და პროგრესს განაპირობებს.
პასუხისმგებლობის გადატანის მცდელობა
პროტესტი არ ჩნდება ვაკუუმში – მას წინ უსწრებს დაგროვილი უკმაყოფილება, ინსტიტუციური პრობლემები და პოლიტიკის მიმართ ნდობის ეროზია. როდესაც პრემიერი აცხადებს, რომ არა აქვს თანაგრძნობა იმ ადამიანების მიმართ, ვინც ქუჩაში გამოვიდა, ის ცდილობს, პასუხისმგებლობა გადაიტანოს თვითონ მოქალაქეებზე და არ ილაპარაკოს იმ სისტემურ მიზეზებზე, რომლებმაც ეს პროტესტი წარმოშვა.
ეს მიდგომა მხოლოდ პოლიტიკური პასუხისმგებლობისგან თავის არიდებაა და მცდელობა – პროტესტის დელეგიტიმაცია მხოლოდ იმიტომ, რომ ის არ ჯდება მმართველი ძალის ინტერესებში.
დემოკრატიის უარყოფის საშიში სიგნალი
„ნულოვანი თანაგრძნობა“ პროტესტის მიმართ არ არის უბრალოდ პოლიტიკური განცხადება – ეს არის ძალაუფლების დამოკიდებულების დეკლარაცია საკუთარი ხალხის მიმართ. ასეთ გარემოში მოქალაქე აღარ არის პოლიტიკის თანამონაწილე, არამედ პოტენციური საფრთხე, რომელსაც უნდა დაუპირისპირდე და არა მოუსმინო.
დემოკრატიული ხელისუფლების ძალა არ იზომება იმით, რამდენად მკაცრად ებრძვის განსხვავებულ აზრს. მისი ძალა იზომება იმით, რამდენად შეუძლია მოსმენა, ემპათია და საერთო ენის პოვნა მაშინაც კი, როცა მოქალაქე არ ეთანხმება.
როცა ხელისუფლება აცხადებს, რომ მოქალაქეებთან მიმართებით თანაგრძნობა ნულოვანია, ეს ნიშნავს, რომ მან დაკარგა წარმოდგენა იმაზე, ვის ემსახურება. და როცა სახელმწიფო საკუთარ ხალხს მტრად აღიქვამს – ეს უკვე აღარ არის დემოკრატია, ეს არის მისი გზა ავტოკრატიისკენ.
თანაგრძნობა არ არის სისუსტე – ის არის დემოკრატიის ერთ-ერთი უმთავრესი საფუძველი. მისი დაკარგვა კი პირველ რიგში ხელისუფლების მორალური კრიზისის ნიშანია და საზოგადოების გაფრთხილება, რომ თავისუფლების სივრცე ვიწროვდება.
საავტორო სვეტში გამოთქმული მოსაზრებები წარმოადგენს ავტორის პირად შეხედულებას და შესაძლოა, არ ასახავდეს რედაქციის პოზიციას.
მედიცინის დოქტორი, კავკასიის უნივერსიტეტის პროფესორი, ჯანდაცვის პოლიტიკის ინსტიტუტის დირექტორი. საერთაშორისო რეფერირებადი ჟურნალის „ჯანდაცვის პოლიტიკა, ეკონომიკა და სოციოლოგია“ მთავარი რედაქტორი.
