სტატია თავდაპირველად დაიბეჭდა Forbes Georgia-ს დეკემბრის ნომერში.
საქართველოს 2024 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტს პარლამენტი 2023 წლის ბოლომდე დაამტკიცებს, მაგრამ დღეს არსებულ ბიუჯეტის პროექტში მნიშვნელოვნად აღარაფერი შეიცვლება.
ქვეყნის ეკონომიკის ზრდა და ინფლაცია სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავალს ზრდის. 2024 წელს საქართველოს მთავრობა 5.2%-იან ეკონომიკურ ზრდას მოელის, ქვეყნის ნომინალური მთლიანი შიდა პროდუქტი (მშპ) კი 8.4%-ით გაიზრდება, რადგან ეკონომიკის ზრდასთან ერთად საქონლისა და მომსახურების ფასებიც გაიზრდება. სწორედ ნომინალური მშპ-ია საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის შემოსავლების მთავარი წყარო.
რადგან ქვეყნის ეკონომიკა იზრდება, 2023 წელთან შედარებით, 2024 წელს ბიუჯეტის შემოსავლები და ხარჯებიც 2.6 მლრდ ლარით გაიზრდება და 24.9 მლრდ ლარს მიაღწევს.
საქართველოსთვის 2024 წელი საარჩევნო წელია. შესაბამისად, საინტერესოა, საიდან მიიღებს ბიუჯეტი თითქმის 25 მლრდ ლარს და რაში დახარჯავს ამ ფულს.
ბიუჯეტის შემოსავლები
ბიუჯეტის შემოსავლების ზრდაში ყველაზე დიდი წვლილი საგადასახადო შემოსავლების ზრდას შეაქვს, რომელიც 2024 წელს 2.3 მლრდ ლარით გაიზრდება და 19 მლრდ ლარს მიაღწევს. მათ შორის, 848 მლნ ლარით იზრდება საშემოსავლო გადასახადით მისაღები თანხა 584 მლნ ლარით – დამატებული ღირებულების გადასახადით (დღგ), ხოლო 145 მლნ ლარით – აქციზის გადასახადით მისაღები თანხა. არ არის დაგეგმილი გადასახადების შემცირება ან ახალი საგადასახადო შეღავათების დაწესება, პირიქით, გადასახადების განაკვეთები იზრდება სათამაშო ბიზნესისთვის, რაც ბიუჯეტის შემოსავალს 400 მლნ ლარით ზრდის.
მშპ-ის მიმართ გადასახადები (რაც საგადასახადო ტვირთის მაჩვენებელია) 25.7% იქნება, რომელიც 2023 წელს 24.6%-ია.
2024 წელს ბიუჯეტში 261 მლნ ლარის გრანტი შევა. აქედან ევროკავშირზე და ევროკავშირში შემავალი ქვეყნების მთავრობებზე 146 მლნ ლარი მოდის, ხოლო სსიპ-ებიდან და ა(ა)იპ-ებიდან მისაღებ გრანტებზე – 115 მლნ ლარი. 2023 წელთან შედარებით უცხოური გრანტები 33 მლნ ლარით მცირდება, თუმცა ევროკავშირის წევრობის კანდიდატის სტატუსის მიღება საქართველოს შესაძლებლობას უხსნის, მომავალ წელს ევროკავშირიდან 146 მლნ ლარზე გაცილებით მეტი გრანტი მოიზიდოს.
2024 წელს პრივატიზაციიდან (არაფინანსური აქტივების კლებიდან) 200 მლნ ლარის მიღებაა დაგეგმილი. 2023 წლის პრივატიზაციის გეგმაც 200 მლნ ლარია, საიდანაც იანვარ-ოქტომბერში ბიუჯეტში მხოლოდ 104 მლნ ლარი შევიდა.
საქართველოს სახელმწიფო ბიუჯეტის შევსების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წყარო ვალების აღებაა. 2024 წელს მთავრობა 3.3 მლრდ ლარის ვალს აიღებს, საიდანაც 1.8 მლრდ ლარი – საგარეო, ხოლო 1.5 მლრდ – საშინაო ვალია.
საიდან შედის სახელმწიფო ბიუჯეტში ფული, მლნ ლარი
რომ შევაჯამოთ, მთავრობას მეტი ფული ძირითადად გაზრდილი ნომინალური მშპ-დან და სათამაშო ბიზნესისთვის გაზრდილი საგადასახადო განაკვეთებისგან აქვს. ორივემ ბიუჯეტის საგადასახადო შემოსავლები გაზარდა.
ბიუჯეტის ხარჯები
2023 წელთან შედარებით, 2024 წელს სახელმწიფო ბიუჯეტის ხარჯები 2.6 მლრდ ლარით გაიზრდება და 24.9 მლრდ ლარს მიაღწევს. დამატებით მიღებული 2.6 მლრდ ლარიდან ყველაზე მეტი თანხა – 644 მლნ ლარი მთავრობის ვალის ძირის და პროცენტის დაფარვაზე დაიხარჯება. ვალის მომსახურებაზე მთავრობამ ჯამში 3 მლრდ ლარამდე უნდა დახარჯოს, საიდანაც 1.4 მლრდ დაიხარჯება ვალის ძირის დაფარვაზე, ხოლო 1.6 მლრდ ლარამდე – ვალის პროცენტის დაფარვაზე.
562 მლნ ლარით იზრდება განათლებისთვის გამოყოფილი თანხა, რასაც ძირითადად მასწავლებლების საშუალო ხელფასის 500 ლარით ზრდა და ბაღებისა და სკოლების მშენებლობა-რეაბილიტაციისთვის გამოყოფილი თანხის 140 მლნ ლარით ზრდა იწვევს.
პენსიის ხარჯი 476 მლნ ლარით იზრდება. 70 წლამდე პირთა პენსია 20 ლარით იზრდება და 315 ლარი ხდება, ხოლო 70 და მეტი წლის პირთა პენსია 50 ლარით იზრდება და 415 ლარი ხდება.
სოციალური დახმარებებისთვის გამოყოფილი თანხა 231 მლნ ლარით იზრდება. მკვეთრად გამოხატული და 18 წლამდე შშმ პირების დახმარება 50 ლარით იზრდება, ხოლო დანარჩენი კატეგორიის შშმ პირთა დახმარება – 20 ლარით. ასევე, ხარჯებს ზრდის 200 ლარამდე გაზრდილი ბავშვთა სოციალური დახმარება, რომელიც 2023 წელს ივლისიდან გაიცემა, ხოლო 2024 წელს სრული წელი დაფინანსდება.
სოციალური დანიშნულების ხარჯები, რაც პენსიას, სოციალურ დახმარებებს და ჯანდაცვის ხარჯებს მოიცავს, ჯამში 7.5 მლრდ ლარს შეადგენს და 714 მლნ ლარით იზრდება.
საზოგადოებრივი წესრიგისა და უსაფრთხოებისთვის გამოყოფილი თანხა 215 მლნ ლარით იზრდება, ხოლო თავდაცვაზე – 129 მლნ ლარით.
ადმინისტრაციული ხარჯები, რომლებიც საჯარო სექტორის შრომის ანაზღაურებას და საქონლისა და მომსახურების შესყიდვას მოიცავს, 473 მლნ ლარით იზრდება. შრომის ანაზღაურებაზე 2.6 მლრდ ლარი (ზრდა 338 მლნ) დაიხარჯება, ხოლო საქონლისა და მომსახურების შესყიდვაზე – 2.2 მლრდ ლარი (ზრდა 135 მლნ). საჯარო სექტორში დასაქმებულთა თანამდებობრივი სარგო 10%-ით იზრდება და თვეში მინიმუმ 1,330 ლარი იქნება.
საჯარო სექტორში დასაქმებულთა რაოდენობა 1,629-ით იზრდება, რაც ასევე განაპირობებს შრომის ანაზღაურებაზე გამოყოფილი თანხის მატებას. ყველაზე მეტად თავდაცვის სამინისტროს სისტემაში დასაქმებულთა რაოდენობა იზრდება – 530-ით. 500-ით იზრდება დასაქმებულთა რაოდენობა სახელმწიფო დაცვის სპეციალურ სამსახურში, 262-ით – შინაგან საქმეთა სამინისტროში, 62-ით – იუსტიციის სამინისტროში, 58-ით – ეკონომიკის სამინისტროში.
თუ სხვადასხვა მიმართულების კაპიტალურ (ინფრასტრუქტურულ) ხარჯებს შევაჯამებთ, 2024 წელს ჯამში 6.1 მლრდ ლარი გამოდის და ყველაზე დიდი ხარჯია სოციალური ხარჯების შემდეგ. 2023 წელთან შედარებით კაპიტალური ხარჯები 471 მლნ ლარით იზრდება.
რაში იხარჯება სახელმწიფო ბიუჯეტის ფული, მლნ ლარი
ბიუჯეტის ხარჯებს მხარჯავი უწყებების მიხედვით თუ ვნახავთ, 2024 წელს ყველაზე მეტ თანხას – 7.8 მლრდ ლარს ოკუპირებული ტერიტორიებიდან დევნილთა, შრომის, ჯანმრთელობისა და სოციალური დაცვის სამინისტრო დახარჯავს. შემდეგ რეგიონული განვითარებისა და ინფრასტრუქტურის სამინისტრო მოდის 3.4 მლრდ ლარით. განათლების სამინისტროს ბიუჯეტი 2.5 მლრდ ლარია, თავდაცვის სამინისტროსი – 1.4 მლრდ, შინაგან საქმეთა სამინისტროსი – 1.3 მლრდ. ყველაზე მეტად ჯანდაცვის სამინისტროს ბიუჯეტი იზრდება – 692 მლნ ლარით. განათლების სამინისტროს ბიუჯეტი 422 მლნ ლარით იზრდება, ეკონომიკის სამინისტროსი – 215 მლნ ლარით.
ბიუჯეტის დეფიციტი და მთავრობის ვალი
2014 წლის სახელმწიფო ბიუჯეტის დეფიციტი 2.4 მლრდ ლარი იქნება. ეს ნიშნავს, რომ ვალის აღების გარეშე ბიუჯეტს ხარჯების დასაფარავად 2.4 მლრდ ლარი აკლდება. თუმცა, როგორც უკვე აღვნიშნეთ, 2024 წელს მთავრობა ახალ ვალს იღებს, რომლის ნაწილით ადრე აღებული ვალი უნდა დაიფაროს, ნაწილი კი სწორედ ბიუჯეტის დეფიციტის დაფინანსებას უნდა მოხმარდეს.
დეფიციტის სიდიდე, როგორც ქვეყნის ეკონომიკის ტვირთი, მშპ-ის მიმართ ფარდობით განისაზღვრება. 2024 წელს დეფიციტი მშპ-ის მიმართ 2.6% იქნება. 2023 წელს ანალოგიური მაჩვენებელი 2.8% იყო. საქართველოში „ეკონომიკური თავისუფლების შესახებ“ კანონით არის განსაზღვრული დასაშვები დეფიციტის ზედა ზღვარი – მშპ-ის მიმართ 3%.
გარდა იმისა, რომ ბიუჯეტის დეფიციტი ქვეყნის ვალს ზრდის, ხელს უწყობს ინფლაციას. დეფიციტური ხარჯვის დროს მთავრობა ეკონომიკაში ჭარბ ფულს უშვებს და თუ ეროვნული ბანკი ამ ქმედებას შესაბამისი ზომებით არ დააბალანსებს, სხვა თანაბარ პირობებში, საქონლისა და მომსახურების ფასები გაიზრდება.
მთავრობის ვალის ტვირთიც მშპ-სთან თანაფარდობით განისაზღვრება. 2023 წლის ბოლოს საქართველოს მთავრობის ვალი 30.3 მლრდ ლარი იქნება, მშპ-ის – 38.4%. 2024 წელს მთავრობის ვალი 2.2 მლრდ ლარით გაიზრდება და 32.5 მლრდ ლარს მიაღწევს, თუმცა მშპ-ის მიმართ 38.1%-მდე შემცირდება, რადგან მშპ უფრო მეტად გაიზრდება, ვიდრე ვალი.
საქართველოს მთავრობის ვალი
2024 წლის ბოლოს მშპ-ის მიმართ ვალის ფარდობის მაჩვენებელი პროგნოზირებული მაჩვენებელია და მისი მიღწევა ბევრ გარემოებაზეა დამოკიდებული. მათ შორის, მნიშვნელოვნად არის დამოკიდებული ლარის გაცვლით კურსზე. საქართველოს მთავრობის ვალის 72% საგარეო ვალია და, შესაბამისად, უცხოურ ვალუტაში (ძირითადად აშშ დოლარსა და ევროში) არის აღებული. თუ ლარის კურსი დაეცემა, ლარში გამოსახული მთავრობის ვალი გაიზრდება როგორც ნომინალურ გამოსახულებაში, ასევე მშპ-ის მიმართ. 2024 წლის ბიუჯეტი ლარის დოლარის მიმართ 2.70 გაცვლით კურსზეა დაგეგმილი.
Comments are closed.