სატრანსფერო ფასწარმოქმნის სიახლეები

სატრანსფერო ფასწარმოქმნის სიახლეები

გლობალიზაციამ და ეკონომიკის ღიაობამ კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენა, თუ სად უნდა გადაიხადონ გადასახადები მულტინაციონალურმა კომპანიებმა მათ მიერ გამომუშავებული საერთო მო­გებიდან.

ეს ფაქტი სუვერენული ქვეყნების საბიუჯეტო შემო­სავლებისთვის გამოწვევაა. რეკორდულად მზარდია იმ ქვეყენების სია, სადაც სატრანსფერო ფასწარმოქ­­მნა საგადასახადო კანონმდებლობის ნაწილი გახდა, რადგან ამ ტიპის მოგების გენერირება ცალკეული ქვეყნების საბიუჯეტო შემოსავლების ზრდას ნიშნავს.

არც საქართველოა გამონაკლისი: 2013 წელს საგადასახადო კოდექსის 126-129 მუხლებით და შე­საბამისი კანონქვემდებარე ნორმატიული აქტებით განისაზღვრა სატრანსფერო ფასწარმოქმნის წესები. მათ მიხედვით, საქართველოს საწარმოებს დაე­ვალათ სატრანსფერო ფასწარმოქმნის ანგარიშის მომზადება, თუ მათ აქვთ ერთი ან მეტი ფინანსური და კომერციული ტრანზაქცია არარეზიდენტ დაკავ­­შირებულ მხარესთან, ან შეღავათიანი დაბეგვრის მქონე (ოფშორულ) იურისდიქციასთან. ასევე საქარ­­თველოში არსებული უცხოური კომპანიების მუდმივ დაწესებულებებს დაევალათ, მოგება ისე მიაკუთვნონ ქართულ მხარეს, როგორც ეს იქნებოდა იმ შემთხვევა­ში, პირები რომ დამოუკიდებელი მხარეები ყოფილიყ­­ვნენ. რაც მარტივად ნიშნავს იმას, რომ კომპანიებმა ბიზნესგარიგების ფასი უნდა ჩამოაყალიბონ საბაზრო პრინციპების დაცვით და ამ ოპერაციებზე სატრანსფე­რო ფასწარმოქმნის ანგარიში მოამზადონ.

საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 129-ე მუხლის პირველი ნაწილი ს მიხედვით, შემოსავლების სამსახური კომპანიისგან მოითხოვს, წარმოადგინოს განმარტება და დაასაბუთოს, რომ საწარმოს მოგე­ბა საბაზრო პრინციპის შესაბამისია. ეს მოთხოვნა დაკმაყოფილებულად ჩაითვლება, როცა: ა) საქართ­­ველოს საწარმოს მომზადებული აქვს ოპერაციების შეფასებასთან დაკავშირებული დოკუმენტაცია და ბ) ოპერაციების შეფასებასთან დაკავშირებული დოკუ­მენტაცია შემოსავლების სამსახურს მიეწოდება წერი­ლობითი მოთხოვნის მიღებიდან 30 კალენდარული დღის განმავლობაში.

სატრანსფერო ფასწარმოქმნის წესები დაფუძნე­ბულია საბაზრო (გაშლილი ხელის) პრინციპზე და საშუ­ალებას იძლევა, დადგინდეს ფასები საქონელზე, მომ­­სახურებაზე, არამატერიალურ აქტივებზე, რომელთა გაცვლა ხდება შვილობილი კომპანიების, ან საერთო კონტროლირებად კომპანიებს შორის, რომლებიც ერ­­თი და იმავე დიდი საწარმოს ნაწილია. სატრანსფერო ფასწარმოქმნამ შეიძლება გამოიწვიოს საგადასახა­დო დანაზოგი კორპორაციებისთვის, თუმცა საგადა­სახადო ორგანოებს შეიძლება ჰქონდეთ განსხვა­ვებული მოთხოვნები კომპანიების მიერ დადებული გარიგებების საბაზრო ბუნებასთან დაკავშირებით.

სატრანსფერო ფასწარმოქმნა არ არის ზუსტი მეც­­ნიერება, რადგან რთულია, მოიძიო ზუსტი შესადარებ­­ლები, გარიგების ფასები, მარჟები, განხორციელებუ­ლი დამოუკიდებელ მხარეებს შორის, რომელიც ერთი ჯგუფის წევრ კომპანიების ტრანზაქციებს შეიძლება შეადარო. ამასთან, გარიგების შეფასების მეთოდები შეიძლება განსხვავებული იყოს გადასახადის გადამ­­ხდელისა და საგადასახადო ორგანოს მიერ, ამიტომ საგადასახადო ორგანოებსა და მულტინაციონალურ კომპანიებს შორის მოსალოდნელია საგადასახადო დავები საბაზრო ფასებსა და მარჟებთან დაკავშირე­ბით.

განვითარებულ ქვეყნებში, საერთაშორისო და­ბეგვრის მიმართულებით, მსგავსი ტიპის დავების შესამცირებლად, შემუშავებულია წინასწარი საფასო შეთანხმების პროცედურა (APA). ამ პროცედურით კომპანიები და საგადასახადო ორგანოები თანხმ­­დებიან ბიზნესგარიგების პირობებზე, როდესაც ეს გარიგებები ურთიერთდამოკიდებულ პირებთანაა დადებული.

საქართველოს საგადასახადო პრაქტიკა ითვა­ლისწინებს წინასწარ გადაწყვეტილებებს სხვადასხვა საგადასახადო საკითხთან დაკავშირებით. წინას­­წარი საფასო შეთანხმება შეიძლება განვიხილოთ მსგავს ინსტრუმენტად, რომელიც მიმართულია მხო­ლოდ სატრანსფერო ფასწარმოქმნის საკითხებზე. ამ მექანიზმს საქართველოს საგადასახადო კოდექსის 129¹ მუხლი 2013 წლიდან ითვალისწინებს, თუმცა 2021 წლამდე არ არსებობდა შესაბამისი კანონქვემ­დებარე ნორმატიული აქტები, რომელთა საფუძველზეც შესაძლებელი იქნებოდა, გადასახადის გადამხდელს მიემართა საგადასახადო ორგანოსთვის, ხოლო გან­­ხილვისთვის საგადასახადო ორგანოში შესაბამისი სამსახური არ არსებობდა.

2015 წლიდან შემოსავლების სამსახური კომპანიებს სატრანსფერო ფასწარმოქმ­­ნის მიმართულებით აქტიურად ამოწმებს. დაგროვილი გამოცდილების საფუძველზე, შემოსავლების სამსახურმა შეიმუშავა წი­ნასწარი საფასო შეთანხმების მექანიზმის ადმინისტრაციული წესები, პროცედურე­ბი, რითაც შესაძლებელია გადასახადის გადამხდელმა მიმართოს შემოსავლების სამსახურს. გადამხდელის მიმართვის საფუძველზე შემოსავლების სამსახური უფლებამოსილია საქართველოს საგადა­სახადო კოდექსის XVII თავის შესაბამი­სად, გადამხდელთან დადოს წინასწარი შეთანხმება.

წინასწარი შეთანხმებით საქართ­­ველოს საწარმოსა და შემოსავლების სამსახურს შორის განისაზღვრება კრი­ტერიუმები, რომელთა საფუძველზეც ოპერაციებისთვის დადგინდება ფასები. შეთანხმება ფორმდება ერთ ან რამდენიმე კონტროლირებულ ოპერაციაზე. ოპერა­ციის განხორციელებამდე, შეთანხმების ფარგლებში წინასწარ განისაზღვრება კრიტერიუმები, რომელთა საფუძველზედაც ოპერაციებისთვის დადგინდება ფასები. ასეთი კრიტერიუმებია, მაგალითად, მე­თოდი, შედარებადი ოპერაციები და მათი შესაბამისი კორექტირებები, მომავალ ოპერაციებთან დაკავშირებით მნიშვნე­ლოვანი დაშვებები და ა.შ.

შეთანხმებით მოცული პერიოდი შე­მოსავლების სამსახურმა განსაზღვრა 3 წლით, ხოლო შეთანხმების მოსაკრებელი 30 000 ლარის ოდენობით.

წინასწარი საფასო შეთანხმება ამცი­რებს საგადასახადო რისკებს. თუ პირი მოქმედებს წინასწარი შეთანხმების შესა­ბამისად, დაუშვებელია მაკონტროლებელი ორგანოს მიერ წინასწარი შეთანხმების საწინააღმდეგო გადაწყვეტილების მიღება და გადასახადის ან/და სანქციის დარიცხ­­ვა (მუხლი 129¹, ნაწილი 3), ამასთან პირის მიერ წინასწარი შეთანხმების დადების მიზნით შემოსავლების სამსახურისთვის წარდგენილი ინფორმაცია განეკუთვნება საგადასახადო საიდუმლოებას.

შემდეგი საკითხი, რომელიც სატრანს­­ფერო ფასწარმოქმნასთან არის დაკავში­რებული და მეტად აქტუალურია, შეეხება მულტინაციონალური კომპანიის დაფინან­­სებას. ზოგადად, დაფინანსება შეიძლება იყოს სესხის ან კაპიტალის სახით. ურთი­ერთდაკავშირებული მხარისგან სესხის აღების შემთხვევაში მნიშვნელოვანია არამარტო განისაზღვროს არის თუ არა სესხი საბაზრო საპროცენტო განაკვეთით აღებული, არამედ, განისაზღვროს სესხის და კაპიტალის ის ოპტიმალური ნორმა, რო­გორიც დამოუკიდებელ მხარეს ექნებოდა, მსგავს პირობებში.

სესხებთან დაკავშირებით ასეთი მიდგომა გამომდინარეობს სამოდელო საგადასახადო კონვენციიდან შემოსა­ვალსა და კაპიტალზე, რომლის მეცხრე მუხლის პირველი „ბ“ ნაწილის, კომენტარის მიხედვით, სესხი შეიძლება განხილულ იქ­­ნას კაპიტალად, გარკვეულ შემთხვევებში. („მუხლი ვრცელდება არა მხოლოდ იმის განსაზღვრაზე, თუ რამდენად შეესაბამება სასესხო ხელშეკრულებით გათვალისწი­ნებული საპროცენტო განაკვეთი დამოუკი­დებელი საწარმოს ვითარებაში დადგენილ საპროცენტო განაკვეთს, არამედ პირველ რიგში იმის განსაზღვრა, თუ რამდენადაა ფინანსური ინსტრუმენტი სესხი, თუ სხვა სახის ტრანსფერი, განსაკუთრებით კი სა­კუთარ კაპიტალში შეტანილი წვლილი“).

იმავეს იმეორებს 2020 წლის თებერ­­ვალში OECD-ის მიერ გამოცემული სატ­­რანსფერო ფასწარმოქმნის ფინანსურ ტრანზაქციებთან დაკავშირებული სახელ­­მძღვანელო მითითებების 10.5 ნაწილი, რომელიც 2022 წლის ახალ სატრანსფერო ფასწარმოქმნის სახელმძღვანელოს რე­დაქციაში აისახა.

ამ მიდგომის მიზანია, მოგების გადა­ტანის შეზღუდვა ერთი იურისდიქციიდან მეორეში, საპროცენტო სარგებლით, იმ შემთხვევაში, როდესაც საქმე ეხება მულ­­ტინაციონალური კომპანიების შიდა-ჯგუ­ფურ დაფინანსებას. ოპტიმალური სესხის და პროცენტის ბალანსის განსასაზღვრად OECD გვთავაზობს, სესხისა და კაპიტალის თანაფარდობის შედარებას დამოუკიდე­ბელი, შესადარებელი კომპანიების იგივე მონაცემებთან.

EY თბილისი ადგილობრივ და უცხოელ კლიენტებს თითქმის ათი წელია უწევს სატ­­რანსფერო ფასწარმოქმნის მიმართულე­ბით მომსახურებას და ქვეყანაში ყველაზე დიდი სატრანსფერო ფასწარმოქმნის დეპარტამენტი აქვს, სადაც თანამშრო­მელთა გამოცდილება მრავალფეროვანია და მოიცავს შესაბამის პროფესიულ ორგა­ნიზაციებში, ინდუსტრიებში და საგადასა­ხადო ორგანოში მრავალწლიან სამუშაო გამოცდილებას. კომპანიის თანამშრომ­­ლებს განათლება მიღებული აქვთ ამე­რიკის, გერმანიის და დიდი ბრიტანეთის წამყვან უნივერსიტეტებში, ხოლო ნაწილი ადგილობრივი წამყვანი ISET ეკონომიკის სკოლის კურსდამთავრებულები არიან. სერვისს ყავს ადგილობრივი და უცხოელი პარტნიორი, რომელთა განათლება-გამოც­­დილება გაწეული მომსახურების ხარისხს ზრდის.

EY საქართველო იწყებს გადასახადის გადამხდელების დახმარებას, წინასწარი შეთანხმების მისაღწევად საგადასახადო ორგანოსთან და მზად არის წარადგინოს კომპანიის ინტერესები შემოსავლების სამსახურში.

სესხის და კაპიტალის ოპტიმალური თანაფარდობის დასადგენად EY საქარ­­თველო იყენებს გლობალურ მონაცემთა ბაზებს, დამოუკიდებელი კომპანიების ფინანსური, შესადარებელი ინფორმაციის მოსაძიებლად. გარდა აღნიშნულისა, EY საქართველო მრავალი წელია კლიენ­­ტებს სთავაზობს ისეთ მომსახურებას და ანგარიშების მომზადებას, როგორიცაა: სატრანსფერო ფასწარმოქმნის დოკუმენ­­ტი, მუდმივ დაწესებულებაზე შესაბამისი მოგების მიკუთვნების ანგარიში, საგადა­სახადო ორგანოში წარმომადგენლობა, მისი ინტერესის დასაცავად და საგადასა­ხადო დავებში მონაწილეობა.

დატოვე კომენტარი

დაამატე კომენტარი

თქვენი ელფოსტის მისამართი გამოქვეყნებული არ იყო. აუცილებელი ველები მონიშნულია *