პოლონეთის უმდიდრესი ქალი თავის დროს მსოფლიო მოგზაურობებისას დოკუმენტური ფილმების წარმოებაში ატარებდა. მაგრამ მას შემდეგ, რაც მამა გარდაიცვალა, დომინიკა კულჩიკი საქმეს შეუდგა. მან აიღო კონტროლი განახლებადი ენერგიის თითქმის გაკოტრებულ კომპანიაზე და გააცოცხლა ის იდეალურ დროს, რათა გავლენა მოეხდინა ევროპის ენერგეტიკულ კრიზისზე.
ლონდონის Michelin House-ში, ბრიტანული საბურავების კომპანიის ეკლექტიკურ ყოფილ შტაბ-ბინაში, კაშკაშა ნარინჯისფერ დივანზე ჩამომჯდარი დომინიკა კულჩიკი გაცხოველებული ჟესტიკულაციით მსჯელობს საყვარელ თემაზე. „მე სულ ქალური ენერგიით ვარ მოცული“, – ამბობს აღმოსავლეთ ევროპის ერთ-ერთი უდიდესი ქონების მემკვიდრე, რომელსაც წითელი „მენსტრუალური კაბა“ ეცვა ჯვაროსნული ლაშქრობის მხარდასაჭერად, რომლითაც ცდილობს, პოლონეთის პარლამენტი სკოლებში უფასო ჰიგიენური საფენების მიწოდებაზე დაიყოლიოს. იმ მომენტისთვის, როცა ის გვიხსნის, თუ როგორ ამძაფრებს პატრიარქატი კლიმატის ცვლილებას, ის იმდენად წინ იხრება, რომ ცოტაც და სკამიდან ჩამოვარდება.
„ყველაფერი, რასაც ვაკეთებ, არის ის, რისიც მჯერა. საკუთარ თავს ორჭოფობის უფლებას ნამდვილად არ ვაძლევ და ვცდილობ, ეს გადამდები გავხადო“, – ამბობს 45 წლის კულჩიკი, რომელიც ლონდონში გადავიდა შვიდი წლის წინ, პოლონელ პრინც იან ლუბომირსკი-ლანკორონსკისთან განქორწინებიდან სამი წლისთავზე, 10-წლიანი ქორწინების შემდეგ. 2020 წელს მან იყიდა $75 მილიონად ღირებული 25,000 კვადრატული ფუტის ფართობის ტაუნჰაუსი ქალაქ ჰაროდსის მახლობლად.
მისი ზრდასრული ცხოვრების უმეტესი ნაწილის განმავლობაში, მისი თქმით, დოკუმენტური ფილმების სჯეროდა – მან შექმნა 70-ზე მეტი ფილმი ისეთი სათაურებით, როგორიცაა Accused of Witchcraft-ი (2017), Begging for Change-ი (2019) და Fighting for Mercy (2023). მაგრამ ნუ ჩათვლით მას თავმოყვარე დილეტანტად. მიუხედავად იმისა, რომ მსოფლიოს 337 მილიარდერი ქალის ნახევარზე მეტმა მემკვიდრეობით მიიღო ავლადიდება, თავის ქონებას აქტიურად მხოლოდ 63, მათ შორის კულჩიკი ზრდის. ბიზნესში მის ჩართვაზე გარდაცვლილ მამას არ უფიქრია. იან კულჩიკი, რომელიც პოლონეთის უმდიდრესი ადამიანი იყო, ოჯახის ინვესტიციების გადასაბარებლად თავის ვაჟ სებასტიანს ამზადებდა, 2015 წელს გარდაცვალებისას, $4 მილიარდის ქონებით, რომლებიც ნავთობსა და გაზში, უძრავ ქონებასა და ლუდსახარშში იყო კონცენტრირებული. ამის ნაცვლად, დომინიკა საქველმოქმედო ფონდის ხელმძღვანელობით იყო დაკავებული, რომელიც განქორწინების წელს დააარსა. „მე ასეთი ნათქვამიც კი გავიგე: „აი, ჩვენ ფულს ვშოულობთ; თქვენ ხარჯავთ მას“, – იხსენებს ის.
მაგრამ გულის მცირე ოპერაციის გართულების გამო მამის უეცარმა გარდაცვალებამ გამოიწვია მოვლენების ჯაჭვი, რამაც დომინიკას ძმისგან გამოყოფა და ოჯახის წარუმატებელი განახლებადი ენერგიის ბიზნესის, Polenergia-ს გაორმაგება გამოიწვია. „მე ვარ ადამიანი, რომელსაც სჯერა, რომ ენერგიაა ყველაფერი, რაც არსებობს, – ამბობს ის თავისი გადაწყვეტილების შესახებ. – ყველაფერი ენერგიაა“.
ელექტროენერგიის დამოუკიდებელი მწარმოებლის საჯარო ვაჭრობის აქციები დაახლოებით ოთხჯერ გაიზარდა მისი აზარტული თამაშის შემდეგ, რაც მას $1.2 მილიარდის საბაზრო კაპიტალს აძლევს (ის ფლობს 43%-ს). კომპანიამ ახლახან გახსნა პოლონეთის სიდიდით მეორე ქარის ელექტროსადგური, რომელიც უზრუნველყოფდა საკმარის ენერგიას 183,000 სახლისთვის – იდეალური დრო, თუ გავითვალისწინებთ, რომ ევროპა გამალებული ეძებს რუსული ნავთობისა და გაზის ალტერნატივებს. დღეს კულჩიკის ღირებულება $1.9 მილიარდს შეადგენს. ეს 2021 წელს $2.1 მილიარდის პიკზე ნაკლებია, მაგრამ $500 მილიონით მეტია, ვიდრე მისი ძმის, სებასტიანის ქონება, რომელმაც უარი თქვა ამ სტატიისთვის კომენტარის გაკეთებაზე.
კულჩიკის მოგზაურობა კლიმატის კაპიტალიზმში 2017 წელს დაიწყო. ის იღებდა დოკუმენტურ ფილმს კოლუმბიაში, როდესაც მას Polenergia-ს აღმასრულებელმა დირექტორმა დაურეკა; ეს კომპანია და-ძმის მემკვიდრეობით მიღებული უზარმაზარი საინვესტიციო პორტფელის ერთ-ერთი პატარა ნაწილია. ახალმა კანონმა თითქმის შეუძლებელი გახადა პოლონეთში ახალი ქარის ელექტროსადგურების აშენება, რაც Polenergia-ს ბიზნესის ძირითადი ნაწილი იყო და კომპანია დაშლის პირას დადგა. იმის მაგივრად, რომ სებასტიანს მეტი ფული ჩაეშვა დიდად დავალიანებულ ბიზნესში, მას გაყიდვა სურდა. „მახსოვს, რომ ძალიან გაბრაზებული ვიყავი! გიჟივით ვყვიროდი, – ამბობს კულჩიკი. – ჩემმა ინტუიციამ თქვა: „ძვირფასო, შენ უნდა შეაჩერო [პოტენციური გაყიდვა]! ეს შენი მომავალია“.
მიუხედავად იმისა, რომ და-ძმა ტექნიკურად Kulczyk Investments-ის მფლობელები იყვნენ, 43 წლის სებასტიანი ფირმას 2013 წლიდან, მამის გარდაცვალებამდე ორი წლით ადრე მართავდა. დომინიკას მიენიჭა ადგილი Kulczyk Investments-ის მრჩეველთა საბჭოში, მაგრამ კულჩიკი ამბობს, რომ მას არ აძლევდნენ უფლებას, დასწრებოდა საბჭოს სხდომებს ან „ესაუბრა ბიზნესზე“ ისე, როგორც ეს სებასტიანს შეეძლო.
„რაღაცნაირად მივიღე, რომ არ მქონდა არანაირი შანსი, ერთობლივად შემექმნა ის, რაც ამ მომენტამდე ჩემი იყო“, – ამბობს ის. Polenergia-ს გადარჩენაზე მომართულმა, მან ძმასთან გარიგება დადო. იმის ნაცვლად, რომ ყველაფერი 50/50-ით გაეყო, ის მიიღებდა წილს Polenergia-ში, რომელიც იმ დროს თითქმის უსარგებლო იყო, ხოლო სებასტიანი მიიღებდა Kulczyk Investments-ის დანარჩენ პორტფელს, რომელიც მოიცავდა ინტერესებს პოლონურ ქიმიურ ჯგუფ Ciech-სა და ნავთობკომპანია Serinus Energy-ში. Polenergia იყო უზარმაზარი რისკი, მაგრამ კულჩიკს ჰქონდა უდიდესი უსაფრთხოების ბადე: დაახლოებით $1.4 მილიარდი ნაღდი ფული 2016 წელს, სამხრეთ აფრიკის ლუდის გიგანტ SABMiller-ში ოჯახის 3%-იანი წილის გაყიდვიდან, რომელიც დღემდე შეადგენს მისი ქონების ძირითად ნაწილს.
მკაცრად მოქაჩა რა საფულის ღვედები, Polenergia-მ მოახერხა ზედაპირზე დარჩენა. მაგრამ მისმა აქციებმა იზარალეს და სწრაფად დადგა კიდევ ერთი გამოცდის დრო. 2018 წლის მაისში, სახელმწიფოს მიერ კონტროლირებულმა ენერგეტიკულმა გიგანტმა Polska Grupa Energetyczna-მ (PGE) შესთავაზა კომპანიის $170 მილიონად ყიდვა. ინვესტორებისთვის ეს გონივრული იყო და აქციები გაიზარდა. მაგრამ გადაწყვეტილი ჰქონდა რა კონტროლის შენარჩუნება და ლუდსახარშის ნაღდი ფულის დახარჯვა, კულჩიკმა უფრო მაღალი შეთავაზებით უპასუხა, რაც კომპანიას $250 მილიონად აფასებდა. PGE-მ უკან დაიხია.
მიუხედავად ამისა, მან იცოდა, რომ არ შეეძლო, გაეგრძელებინა პრობლემებისგან გამოსყიდვის გზით თავის დაღწევა. ასე რომ, მამის თამაშის წესების მიხედვით, მან მოიყვანა პარტნიორი, რომელიც Polenergia-ზე „უფრო დიდი და უკეთესი“ იყო. 2021 წლის თებერვალში მან კომპანიის 23%-იანი წილი $175 მილიონად მიჰყიდა Brookfield Renewable Partners-ს, კანადელი მილიარდერის ბრიუს ფლეტის Brookfield Asset Management-ის შვილობილ კომპანიას. (ბრუკფილდმა მოგვიანებით შეიძინა კომპანიის კიდევ 9%.)
მას შემდეგ, რაც კულჩიკმა გადაარჩინა, Polenergia-მ განაგრძო ქარის ელექტროსადგურების აშენება (ამჟამად განხილვის პროცესში არსებული პოლონეთის კანონმდებლობის შესაბამისად, რომელიც მას არ აშენებინებდა დასახლებულ პუნქტებთან ახლოს), გაფართოვდა მზის ენერგიის ხარჯზე და ახლა იკვლევს მწვანე წყალბადს. 2022 წლის სექტემბრის ბოლო 12 თვეში მან $1.7 მილიარდის შემოსავლით $70 მილიონის მოგება მიიღო. მალე გამოვა ხაზზე ორი გიგანტური ქარის ელექტროსადგური, რომელთაც $150-მილიარდიან (2022 წლის გაყიდვები) ნორვეგიულ ენერგეტიკულ გიგანტ Equinor-თან ერთად ბალტიის ზღვაში ავითარებს. დასრულების შემდეგ პროექტი, რომელიც ორ პარტნიორს დაახლოებით $4 მილიარდი დაუჯდება (აქედან ნახევარი – სესხით), გამოიმუშავებს დაახლოებით 10,000 ბარელი რუსული ნავთობის ეკვივალენტს ყოველდღიურად. მესამე, უფრო დიდი ოფშორული ქარის ელექტროსადგური, რომელიც შემუშავების პროცესშია, მაგრამ ჯერ არა აქვს დაგეგმილი დასრულების თარიღი, ამ რიცხვს გააორმაგებს.
წმინდა ეკონომიკური პერსპექტივიდან გამომდინარე, უკრაინის ომი Polenergia-სთვის არაერთგვაროვანი იყო. ერთი მხრივ, მან მნიშვნელოვნად გაზარდა მოთხოვნა ალტერნატიულ ენერგიაზე ევროპაში. მეორე მხრივ, კომპანია ამბობს, რომ გასულ წელს დაახლოებით $50 მილიონის შემოსავალი დაკარგა ენერგიის არასტაბილური ფასების, ბაზრის სხვა შეფერხებებისა და შემდგომი მთავრობის ფასების კონტროლის გამო.
თუმცა, გრძელვადიან პერიოდში, Polenergia-ს პერსპექტივები შესანიშნავი უნდა იყოს. პოლონეთმა, ევროპის ერთ-ერთმა ქვანახშირზე დამოკიდებულმა ქვეყანამ, 2022 წელს განახლებადი ენერგიის გამომუშავების ახალ რეკორდს მიაღწია, რადგან ის ენერგომომარაგებაში გაჩენილი რუსეთის ზომის ხვრელის ამოვსებას ცდილობდა. ქარის ელექტროენერგიის გამომუშავება გასულ წელს, წინა წელთან შედარებით, თითქმის 22%-ით გაიზარდა, ხოლო ქვეყანამ, ბრიტანეთში დაფუძნებული ანალიტიკური ცენტრის Ember-ის მონაცემებით, ნახშირის მოხმარება 2.7%- ით და გაზის მოხმარება 20%-ზე მეტით შეამცირა.
პოლონეთის ენერგომომარაგების გაწმენდა არაა ერთადერთი გზა, რითაც კულჩიკი ქვეყნის დაწინაურებას ცდილობს. მაისში ის პოლონეთის პარლამენტში ახალი კანონპროექტის წარდგენას გეგმავს, რომელიც სკოლებს მოზარდი გოგონებისთვის უფასო ჰიგიენური საფენების მიწოდებას მოსთხოვს. (მისი ფონდის კვლევამ აჩვენა, რომ ნახევარზე მეტმა ერთხელ მაინც გამოტოვა სკოლა მენსტრუაციის გამო.) იმ ფაქტს, რომ ახალგაზრდა ქალები გრძნობენ სირცხვილს და აცდენენ სკოლას, დიდი გავლენა აქვს, რაც ზიანს აყენებს მათ შესაძლებლობას, აწარმოონ რაიმე „ნამდვილად მნიშვნელოვანი საზოგადოებაში, მაგალითად, პოლიტიკა, ეკონომიკა თუ ბიზნესი, – ამბობს კულჩიკი. – და ასეთ შემთხვევაში ჩვენ გვექნება კაცთა სამყარო“.
მაგრამ არა იმ შემთხვევაში, თუ ამ მილიარდერს ამაზე საკუთარი აზრი აქვს.
